كرده‌اند كه فلان شخص چنين توفيقى حاصل كند ، نظير آنچه دربارهء يكى از اصحاب اجماع كه ظاهراً حماد بن عيسى است چنين امرى واقع شده - مراجعه شود - و يا آرزو داشته باشد كه عمر طولانى پيدا كند تا فلان امر خير و مؤسسهء خير از قبيل تأليف كتاب مفيدى يا سعى در تعليمات و اصلاحاتى به پايان برسد . ما مىبينيم مؤلَّفين عاليقدرى هميشه آرزو مىكنند كه خداوند به آنها عمر بدهد كه بتوانند كار مهمى كه پيش گرفته‌اند به پايان برسانند .
البته قدر مسلم اين است كه اگر مورد آرزو مقدس و عالى باشد هراندازه احتياج به طول مدت داشته باشد مذموم نيست بلكه بايد گفت اگر مورد آرزو مقدس و عالى باشد ديگر - همان طورى كه در بعضى يادداشتهاى « طول امل » گفتيم - داخل در طول امل نيست ، داخل در اوج و ارتفاع امل است هرچند آن اوج و ارتفاع مستلزم طول و عرضى بالتبع هم باشد ، زيرا كسى كه مثلًا هدفش اصلاح اجتماع است از طرفى نقشه و زمان مىخواهد و از طرف ديگر توسعه و بسط و تقسيم كار و انشعاب شعب و تكثير افراد مىخواهد ولى همهء آنها داخل در يك تشكَّل و يك نظام مىشوند و همهء آنها به منزلهء مواد مركَّبى هستند كه آن هدف عالى صورت آنهاست .
پس يك مطلب اينكه طول امل در مباحات فى حد ذاته ممنوع و حرام نيست . مطلب ديگر اينكه در تربيت اسلامى كوشش مىشود كه از امتداد يكطرفى آرزو كاسته شود و توجه آرزو به سوى بالا و هدفهاى مقدس باشد .
ولى از نظر فقهى طول امل به معنىاى كه گفته شد عيب و نقص و حرام نيست و نبايد ممنوع شناخته شود . اما وقتى كه ما به دستورهاى دينى مراجعه مىكنيم مىبينيم كه طول امل يك امر مذموم و تقريباً حرام يا مستلزم امر حرامى است و نبايد انسان طول امل داشته باشد طول امل منشأ نسيان آخرت و در رديف هواپرستى محسوب شده . پس بايد ديد چگونه بايد تفسير كرد ؟ .
يك تفسير اين است كه بگوييم نهى از طول املِ يك نهى نيز نهى است و اگر انسان از اين امر مباح پرهيز بكند بهتر است ولى اين درست

33