اسب يا غيره ، در عبارت رساتر آن شئ در منتهاى كمال آرزويى . البته مقصود از آرزو آرزوى ممكن و معقول درباره آن شئ است و الَّا هيچ شئ ايده آل شايد فرض نشود . و به عبارت ديگر هر چيزى با مجموعه شرايط موجود بايد ديد حد اعلا چيست ؟ مثلًا يك كشتى گير ايده آل كسى است كه در توانايى و مهارت و اصول فنى ( كشتى گيرى ما فوق ) همه افراد باشد و اما ( يك قهرمان خيالى ) مانند رستم ( در خيال مردم ايران ) ، او قهرمان ايده آل نيست .
به هرحال با تعبير ديگر مقصود از انسان ايده آل انسان نمونه است كه صلاحيت دارد الگوى انسانها و به تعبير قرآن اسوه انسانها قرار گيرد و او است كه مصداق امام و رهبر است . امام همان انسان كامل است از نظر اسلام . ابراهيم و حضرت رسول و شايد موسى و عيسى امام و رهبر بودند .
2 . عرفا ايده اى درباره انسان دارند كه آن را الانسان الكامل مىنامند . رجوع شود به ( الانسان الكامل ) عبدالكريم جيلى و به رساله ( الانسان الكامل ) آقا ميرسيدعلى برقعى و غيره . ايضاً رجوع شود به يادداشتهاى خودم در دفتر 93 ظ راجع به مرد كامل .
مقياس منفى :
3 . برخى انسان كامل و نمونه را و به عبارت ديگر نمونه بودن و كمال انسان را در منفيّات جستجو مىكنند . آدم خوب از نظر آنها يعنى آن كه داراى « بى » هاى زيادى است : بى حرف ، بى حركت ، بى آزار ، بى كار ، بى هنر ، بى خبر ، بى قدرت ، بى اختيار ، بى چاره .
مقياسهاى منفى :
در جامعه ما سكون و سكوت احترام و عظمت بيشترى دارد . در برخى اجتماعها مثل اجتماع ما افراد بايد كمالات و هنرهاى خود را انكار كنند تا مورد ارادت مردم قرار گيرند و مردم آنها را « آدم خوبى » بدانند .
انسان ايده آل و فطرت :
4 . يك بحث درباره انسان ايده آل اين است كه آيا انسان ايده آل آن است كه به فطرت اوّلى باقى مانده باشد و منحرف نشده باشد - عوامل انحراف هرچه باشد ، مثلًا روسو جامعه را علت انحراف انسان از

312