اصلاح دين به شكل احمدخانى و درباره اخذ تمدن غرب :
نظريات افراطى :
« اگر سيد احمد از اصلاح دين سخن مىگفت ، سيد جمال مسلمانان را از فريبكارى برخى مصلحان و خطرات افراط در اصلاح ( نظير نظريات اصلاحى شبه ماركسيستى و اگزيستانسياليستى امروز ) برحذر مىداشت . و اگر سيد احمد ضرورت فراگرفتن انديشه هاى نو را براى مسلمانان تأكيد مىكرد ، سيد جمال بر اين موضوع اصرار داشت كه اعتقادات دينى بيش از هر عامل ديگر افراد انسان را به رفتار درست رهنمون مىشود . و اگر سيد احمد مسلمانان را به پيروى از شيوه هاى نو در تربيت تشويق مىكرد ، سيد جمال اين شيوه ها را طبعاً براى دين و قوميت مردم هند زيانآور مىدانست . » .
امتياز بزرگ سيد جمال :
اين جهت به عقيده ما از امتيازات بزرگ سيد جمال است كه سيد جمال طرفدار احياء و اصلاح تفكر دينى و ضرورت بازگشت به منابع اصلى اسلام و اسلام حقيقى و راستين [ است ] ، اسلامى را كه سيد احمد مىخواهد با تأويلها و توجيهات و نفى جنبه هاى ماوراء الطبيعى آن و انكار معجزات و تبديل كردن اسلام به يك مكتب مادى دنياگرا بسازد ، اسلامى را كه سيد احمد مىخواهد الگوى تعليم و تربيت را يكسره فرنگى و غربى كند ، سخت درهم مىكوبد . اين جهت نمايانگر اعتدال فكرى سيد جمال است .
علت اصلى انحطاطمسلمين از نظر سيد :
خلاصه مقابله سيد جمال با سِر سيد احمد خان بيش از اين بايد مطالعه شود و از مفاخر سيد است .
ص 92 : آغاز انحطاط مسلمين به عقيده سيد باطنيه بوده‌اند نه جنگهاى صليبى .
ص 94 :
سيدوتجددخواهى :
« رسالهء ( نيچريهء ) سيد تنها نوشته اى بر ضد طبيعىگرى نيست ، بلكه همچون نوشته هاى ديگر او ، با وجود تنگى مجال ، دعوتى به

195