10 . اسلام طرز تفكرى واقع بينانه است و منطبق بر فطرت انسان و اجتماع و جهان است و ما آن را به صورت خيالبافانه درآورديم . مثلًا آنچه اسلام دربارهء توكل و جبر گفته هم واقع بينانه است و هم حماسه اى ، ولى ما آن را به صورت خيالبافانه و طبعاً تحميلى و هم خشك و تعبدى درآورده‌ايم .
11 . از جمله قلبها و تحريفها دربارهء اجتماع اين است كه ما به سرشت انسان فوق العاده بدبينيم و معتقديم حق هيچ وقت پيش نمىرود ولى باطل پيش مىرود ، ظلم پيش مىرود نه عدالت ، مردم تابع ظلمند نه تابع عدل ، آنوقت حكومت على را مثال مىزنيم . و حال آنكه قرآن مىفرمايد : « أمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءً » . « بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْباطِل » . دربارهء حكومت على عليه السلام بايد بدانيم تنها على و معاويه در برابر هم قرار نگرفته‌اند ، كوفيان و شاميان هم در برابر يكديگر قرار گرفته بودند . على از معاويه شكست نخورد و بلكه كوفيان كه داراى خصوصيت روحى مخصوص بودند از شاميان باانضباط شكست خوردند و تازه از نظر مكتبى و فكرى على پيروز شد و معاويه شكست خورد . اگر اين نقض صحيح باشد پس العياذ با لله پيروزى رسول اكرم غيرقابل توجيه است .
12 . از خصوصيات تفكر اسلامى اميدبخشى و تحرك بخشى و شورانگيزى است . اينكه اشاره كرديم كه حق پيروز است ، اميدبخش است . وابسته بودن دنيا و آخرت و توأم بودن پيروزيهاى دنيوى و اخروى ، و اينكه هر يك از عبادت و معامله به دنياى جداگانه تعلق ندارد ، و اينكه « إنَّ الاْءرْضَ يَرِثُها عِبادِىَ الصّالِحونَ » ، و اينكه شغل و كار شريف است دليل بر اين مطلب است . از خصوصيات تفكر اسلامى اين است كه تعهدآور و مسؤوليتآور است ، زيرا اولًا انسان را آزاد و مسؤول مىداند ، ثانياً مكانيسم اجتماع را طورى معرفى مىكند كه مفتاح سعادت و شقاوت و تعالى و انحطاط را در دست خود او معرفى

148