چه به شكل معنوى انسان از قيد مال پرستى نيز بايد خود را آزاد كند * ( ( الطَّمع رقّ مؤبّد ) * . * ( عزّ من قنع و ذلّ من طمع ) ) * . يك فلسفهء تحقير پول اين است كه انسان را اسير مىكند . يك فلسفهء زهد آزادى خواهى از اين فلز لعنتى است .
مولوى مىگويد :
< شعر > بند بگسل ، باش آزاداى پسر چند باشى بند سيم و بند زر هر كه را باشد طمع الكن شود با طمع كى چشم دل روشن شود پيش چشم او خيال جاه و زر همچنان باشد كه موى اندر بصر < / شعر > ولى اگر خوب دقت شود همهء اين بردگيها درواقع بردگى نفس است ، بردگى هواى نفس است [1] * ( ( افَرَأيْتَ من اتَّخَذَ الهَه هَواه ) ) * . ايضاً قرآن كريم مىفرمايد : * ( وَيَضَعُ عَنْهُمْ اصْرَهُمْ وَالاْغْلالَ الَّتى كانَتْ عَلَيْهِمْ . ) * اينكه انسان مىتواند دربارهء خود قضاوت و حكومت كند و احياناً خود را محكوم كند ، اينكه انسان مىتواند خود را موعظه كند * ( ( من لم يجعل الله له واعظاً من نفسه لم ينفعه موعظة غيره ) ) * ، اينكه انسان مىتواند خود را ملامت كند : * ( ( بِالنَّفْسِ اللَّوّامَةِ ) ) * ، اينكه انسان مىتواند خود را مجازات و تنبيه كند به وسيلهء توبه و غيره كه شش اصل على عليه السلام برايش ذكر كرد : پشيمانى از گذشته ، تصميم به عدم عود در آينده ، اداى حقوق مردم ، جبران فرايض الهى ، پنجم « ان تعمد الى اللَّحم الذى نبت على السّحت فتذيبه بالاحزان حتّى تلصق الجلد بالعظم و ينشأ بينهما لحم جديد ، والسادس ان تذيق الجسم الم الطَّاعة كما اذقته حلاوة المعصية » ( ) * ( نهج البلاغه ) ، حكمت 417 ) ، اينها همه دليل بر تركب شخصيت انسان و نشانه اى از آزادى معنوى است .
قرآن كريم تركب شخصيت انسان را با تعبير « فَاذا سَوَّيْتُه وَنَفَخْتُ فيه من روحى فَقَعوا لَه ساجِدينَ » بيان كرده است كه در قرآن مكرر آمده است .
و چقدر خسران عظيمى براى بشر است كه توجه به اين مسائل يعنى آزادى معنوى از بين رفته است . بالاتر اينكه فلسفهء اين حكمت

[1] . يعنى بشر در اين موقع مىفهمد كه واقعاً پول اين قدرت را ندارد كه انسان را بندهء خود كند . پول جماد است . شأن پول خدمت است . اين خود انسان است كه خود را بنده كرده است .

105