ديگر دو بيمارى براى امروز مسلمين قائل بود . يكى مليت پرستى و ديگر تقليد .
خصوصيات تفكر اسلامى كه بايد اصلاح شود : .
1 . توجه به طبيعت و توجه به تاريخ ، تجربه دينى ، مقايسه غزالى ، كانت ، قرآن و جهان ، قرآن و انسان ( * ( إنَّ الله لايُغَيِّرُ ) * . . . ) .
2 . مسألهء من آزاد ، مسألهء من جاودانى .
3 . اجتهاد و تحرك ، علل ركود فقه اسلامى ، شايستگى فقه اسلامى براى تكامل .
4 . اتكاء به عمل خود و مكتسبات خود و ملكات خود داشتن .
5 . اخلاق زنده و معيارهاى زنده براى اخلاق داشتن ، طرح مسألهء زهد و مسألهء صبر و مسألهء رضا اقبال و احياء فكر دينى 1 . تعبير احياء فكر دينى خواه خوب و خوشايند باشد و خواه نباشد از من نيست ، از خود اقبال است . در حدود نُه سال پيش در انجمن ماهانه دينى يك سخنرانى تحت همين عنوان كردم و در كتاب ( گفتار ماه ) جلد اول چاپ شده است . همان وقت هم من اين عنوان را از خود اقبال الهام گرفته بودم و از كتاب ( اقبال شناسى ) آقاى سعيدى استفاده كرده بودم . اخيراً كتابى از اقبال به نام ( احياء فكر دينى در اسلام ) به زبان فارسى ترجمه و منتشر شد .
2 . سخن دوم من اين است كه به همان نسبت كه شخصيتهاى عظيم مفيد هستند ، تحريف شخصيت آنها مضر و گمراه كننده است . شخصيتها كتابند ، زيرا آموزنده‌اند . افكار و عقايد و احساسات و خواسته هاى آنها كه منعكس مىشود ، خطوط اين كتابهاست كه نمايان مىگردد . مانند كتاب راهنما هستند . تحريف اين شخصيتها تحريف كتاب است . تحريف شخصيتهاى مقدس تحريف كتب مقدسه است . اين شخصيتها اگر تحريف شوند كه به صورت كتاب ضلال درمىآيند و به جاى اينكه

230