مىگويد : « اگر اعتقاد مذهبى را از ضرورت سياسى جدا كنند ، هيچ ديانتى تسامح جوىتر و شايد بى تعصبتر از اسلام وجود ندارد . درواقع همين تسامح و بى تعصبى بود كه در قلمرو اسلام بين اقوام و امم گونه گون تعاون و معاضدتى را كه لازمهء پيشرفت تمدن واقعى است به وجود آورد و همزيستى مسالمت آميز عناصر نامتجانس را ممكن ساخت . اما آنچه استفاده از اين همزيستى را در زمينهء علم و فرهنگ بيشتر ميسر ساخت علاقهء مسلمين بود به علم كه منشأ آن تأكيد و توصيهء اسلام بود در اهميت و ارزش علم . . . » .
البته عامل ديگر همان جهان وطنى اسلامى است كه در همين مقاله صفحهء 71 به آن اشاره شده ، مخصوصاً مفهومى كه ما در كتاب ( خدمات متقابل اسلام و ايران ) از آن ياد كرده‌ايم .
18 . در آزادى عقيده فرق است ميان عقايد مذهبى و عقايد سياسى . از نظر آزادى عقيده در قلمرو اسلام ، هر دو جهت بايد مورد بحث قرار گيرد .
19 . در ورقه هاى « شك » صفحهء 2 نقل كرديم كه على عليه السلام آنگاه كه گفت از من هرچه مىخواهيد بپرسيد و مردى در قيافهء مهوّدهء عرب بپاخاست و متجاسراً گفت : * ( ايّها المدّعى ما لايعلم و المقلَّد ما لايفهم ، اناالسائل فاجب ) * ! اصحاب ناراحت شدند و خواستند اذيتش كنند على فرمود : « دعوه و لا تعجلوه ، فانّ الطيش لايقوم به حجج الله ولا به تظهر براهين الله » . ثم التفت الى الرجل و قال له : « سل بكل لسانك و ما فى حوائجك فانّى اجيبك » . ثم سأله الرجل فاجابه ، فحرّك الرجل رأسه و قال : أشهد ان لا إله الَّا الله و انّ محمّداً رسول الله آزادى عقيده در مقدمهء اعلاميهء جهانى حقوق بشر مىگويد :

112