مى شمارد و اشخاص مقلّد را نكوهش مىكند . عملاً نيز مشايخ و بزرگان صوفى و غيرصوفى ( به ويژه معاصرين ) را مورد حمله‌هاى تيز و احياناً توهين آميز خود قرار مىدهد . ( 1 ) از سوى ديگر نسبت به كسانى كه به وى اعتراض مىكردند سخت برمى آشفت و اظهار مىداشت : نبايد به سخن درويش اعتراض كرد . وى رسماً اعلام مىكرد كه : « سؤال كردن از شيخ ( مرشد ) ، بدعت است » . ( 2 ) بدين ترتيب شمس دهان مريدها و نوصوفىها را در برابر پيرها و مرشدها مىبندد ، و مشايخ صوفى را در هاله‌اى از قداست و « تعبّد » مىپيچد !
نمونه‌هاى ديگر از اين « دو رنگىها » در مقالات وجود دارد ( 3 ) كه بازگويى آن به طول مىانجامد .
شايد اين جمله از مقالات كه از دهان شمس ( با توجّه يا بدون توجّه ) بيرون آمده ، اعترافى است بر خصلت ( تناقض گويى - دورنگى ) خود : « راست نتوانم گفتن ! كه من راستى آغاز كردم ، مرا بيرون كردند . . . با مردمان به نفاق مىبايد زيست . . . » . ( 4 ) مقالات ، در بسيارى از موارد اعتراف مىكند كه سخن به نفاق گفتم و آنچه واقعيت بود اظهار ننمودم . ( 5 ) آيا شمس همان شعار قديمى صوفيان را پياده مىكند كه « الصوفى ابن الوقت » ( 6 ) ( صوفى فرصت طلب است ) . يا اوج روح صوفى گرى است كه به قول قاضى سمانه ، تصوّف چون به آخر رسد نفاق آغاز مىگردد ! !

1 - مقالات ، ص 217 و 187 . 2 - همان مأخذ ، ص 203 . 3 - هرچند نسخه‌هاى متعدّدى از مقالات وجود دارد و در نوشته‌هاى مذكور سقط و جاافتادگى به چشم مىخورد ، ليكن در هر يك از نسخه‌ها نمونه‌هايى از اين تناقص‌ها ديده مىشود . 4 - مقالات شمس به نقل خط سوّم ص 130 - آ . 5 - مقالات ص 221 و 61 . 6 - همان مأخذ ، ص 189 . صوفيه اين جمله را در معانى مختلف استعمال كرده‌اند . يكى از معانى آن اين است كه صوفى بايد متناسب با مقام و موقعيتى كه در آن قرار دارد از وقت استفاده كند .

83