نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 68
جالب اين است كه همه شاعران يادشده يا صوفىِ يكدست بودهاند و يا گرايش صوفيانه داشتهاند . به علاوه ، عراقى ( مدّتى ) در قونيه مىزيسته ، و ( به نقل مناقب العارفين ) با مولوى ارتباط داشته است ، سيف الدين فرغانى نيز نزديك قونيه ( آق سرا ) سكونت داشته و همام همشهرى شمس تبريزى بوده و گفته مىشود به قونيه نيز سفر كرده است . نام برخى از كسانى كه شمس با آنها ملاقات و گفتگو داشته در مقالات آمده است ولى سرانجامِ آنها چون سرانجام ملاقات با مولوى نبوده ، و انعكاس نام و افكار شمس در آثار آنها در حد صفر است . شمس داستان ملاقات خويش با اوحد الدين كرمانى ، صوفىِ عشقىِ معروف ( در بغداد ) را ذكر كرده است . اين ملاقات از جهاتى همانند ديدارِ مولوى و شمس است . ( 1 ) وى در اين برخورد ابتدا به روش اوحد الدين مبنى بر شاهدگزينى ، اعتراض مىكند . ( 2 ) سپس در پايان و در مقابل درخواست اوحد الدين ، براى ماندن نزد وى ، شرطى مىگذارد كه وى آشكارا و در برابرِ ديدِ مردم شراب بخورد . ولى اوحد الدين زير بارِ اين درخواست نمىرود و شمس با خشم و اعتراض از او جدا مىشود . نكته قابل توجه اينكه نام اوحد الدين ، كه شمس يك سر و گردن ، خود را از او برتر مىداند و با ديده حقارت به وى نگاه مىكند ، در كتابهاى محى الدين عربى آمده است ، و لكن اسم شمس تبريزى اصلاً در آنها ديده نمىشود . خصوصاً با توجه به اينكه شمس مىگويد مدتى نزد محى الدين بوده و مدّعى است از وى خطايى چند هم گرفته است . محى الدين نام بسيارى از چهرههاى تصوّف و عرفان را در نوشتههاى خود به ويژه
1 - البته شمس تبريزى مدّعى است كه بعضى ديگر را نيز منفعل ساخته ، و در اين ارتباط از شخصى به نام شهاب هريوه اسم مىبرد ، و لكن علاوه بر اين كه آنها معدود هستند ، از نظر تاريخ تصوف افراد شاخص و معتبرى شناخته نمىشوند . 2 - شباهت اين دو ملاقات از جهت درخواست مشابهى است كه از آن دو دارد . بنابر نقل افلاكى ، شمس از مولوى نيز شراب و شاهد ( هر چند آزمايشى ) درخواست كرد . ( مولانا جلال الدين ص 99 ) . رساله سپهسالار ص 183 .
68
نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 68