11 - و نمونه آخر در اين باب درباره عشق به شمس - چنانچه گذشت - گفته است :
« عشق آمد عقل او بيچاره شد » تا آنجا كه مىگويد :
منكر است و رو سيه مردود و ملعون از حسد * او بمانند سگان از دور و وق مىكند ( 1 ) اين باب را با تمثيل قبيح مثنوى درباره ايمان بايزيد كه قوّت آن را به جماع خران تشبيه كرده بود و مثنوى حسرت آن را مىخورد شروع كرديم ، اينك با مختصرى از شرح حال بايزيد به پايان مىبريم .
نام او طيفور بن عيسى و از بزرگان و قدماء صوفيّه است ، تقريباً هشتاد سال عمر كرده و به سال 204 يا 261 از دنيا رفته ، بنابراين ملاقات او با امام صادق ( عليه السلام ) و يا مسلمان شدن جدّ او به دست حضرت رضا ( عليه السلام ) بعيد به نظر مىرسد .
بر فرض صحّت اين ادّعاء ، ابوحنيفة و مالك بن انس و سفيان ثورى هم از امام صادق ( عليه السلام ) استفاده نموده‌اند ، لكن به حال آنان نتيجه‌اى نداشته است ، چنانچه بسيارى از اصحاب رسول اكرم و يا حضرت على ( عليه السلام ) چنين بودند .
به عنوان مثال انس بن مالك دربان پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) بود ، امّا با وجود استشهاد حضرت على ( عليه السلام ) حديث غدير را كتمان كرد ، و مورد نفرين آن حضرت قرار گرفت و براى عبرت خلق به برص دچار شد . ( 2 ) بهرحال گويند : بايزيد اوّل كسى است از صوفيه كه در فناء و حلول صحبت به ميان آورد ، ولى محلّ تأمّل است .
شما خواننده محترم علاوه بر كتاب تذكرة الاولياء به لغت نامه دهخدا هم مراجعه كنيد ، كه اين لغوى و مورّخ بىطرف ! ! يازده ستون از كتاب خود را به احوال

1 - خيراتيه 2 / 22 . 2 - سفينة البحار 1 / 47 ، مادّه « انس » .

462