هدف خلقت امكان رهروى داده است ، پس واى بر كسى كه كورى و گمراهى را بر هدايت ترجيح دهد و برگزيند . » و خلاصه اينكه چون پروردگار علم ازلى دارد به سعادت و شقاوت هر كس به اختيار خود ، پس آنها را شقى و سعيد آفريده است ، و راه بندگى براى همه باز است .
مرحوم كلينى در كافي از امام صادق ( عليه السلام ) چنين نقل مىكند :
إنّ اللّه خلق الخلق ، فعلم ما هم صائرون إليه ، و أمرهم و نهاهم ، فما أمرهم به من شيء فقد جعل لهم السبيل إلى تركه ، و لايكونون آخذين و لا تاركين إلاّ بإذن اللّه . ( 1 ) « خداوند مخلوقات را آفريد و مىدانست به كدام سو مىروند و به آنها امر و نهى فرمود ، و آنچه را به آنها فرمان داد راه را براى ترك آن باز گذاشت ، و كارى را انجام نمىدهند و يا ترك نمىكنند مگر با اذن پروردگار . » و اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) فرمود :
هو المالك لما ملّكك و القادر لما عليه أقدرك . ( 2 ) « خداوند مالك است آن چيزى را كه تو را مالك آن گردانيده ، و قادر است بر آنچه تو را بر او قدرت داده است . » و نيز از آن حضرت از معنى « لاحول و لا قوّة الاّ باللّه » پرسيدند ، حضرت فرمود :
إنّا لانملك مع اللّه شيئاً ، و لا نملك إلاّ ما ملّكنا . . . ( 3 ) « ما در عرض خدا مالك چيزى نيستيم ، و مالك نيستيم چيزى را جز آنچه خدا به ما تمليك فرموده است . » مرحوم ملا اسماعيل خواجويى بر اين كلام شرحى نگاشته است ، و حاصل آنكه خدا ما را به قدرت خود مختار آفريده است ، و همه كلام اماميه همين است و بس .

1 - كافى 1 / 158 حديث 5 ، باب جبر و قدر و أمر بين الأمرين . 2 - بحارالأنوار ، ج 5 ، ص 24 ، روايت 30 . 3 - نهج البلاغه صبحى الصالح 547 ، حكمت 404 .

336