در تفسير مجمع البيان فرموده است : الاستفزار : الازعاج في الاستنهاض على خفّة و إسراع . ( 1 ) يعنى : استفزار بمعنى كندن از جا با سبكى و چالاكى است . و در تفسير أبى السعود در هامش تفسير كبير رازى گويد :
صوّت بهم صوتاً يزعجهم من اماكنهم و يقلقلهم عن مراكزهم . ( 2 ) يعنى : آنها را صدا مىكند به اين معنى است كه آنها را از جاى خويش مىكند و از محلّ و مركزشان حركت مىدهد .
و فخر رازى چنين گفته است : صَوْتُه : دعائه إلى المعصية ، و قيل : اراد بصوتك : الغناء يعنى مراد از كلمه « صوت » در آيه دعوت شيطان است به معصيت ، و گفته شده : مراد از « بصوتك » غناء است .
نگارنده گويد : معنى دوّم اولى مىباشد ; به جهت اين كه در اين احتمال استفزار به معنى لغوى استعمال شده است ، بخلاف احتمال اوّل كه مراد وسوسه شيطان است به معصيت ، و نيز صوت به معنى لغوى استعمال شده ، نهايت نسبت به شيطان داده شده مثل قول خداوند متعال : هذا من عمل الشيطان . ( 3 ) به هر تفسير ، عمل بنده را مستقيماً به شيطان نسبت داده است .
و در خطبه هفتم نهج البلاغة است كه :
اتخذوا الشيطان لأمرهم ملاكاً . . . تا آنجا كه مىفرمايد :

1 - مجمع البيان 3 / 423 . استنهضه : أمره بالنهوض ، يعنى خواه ناخواه انسان را به حركت درمى آورد ، شما به شرح حال نديم موصلى مغنى معروف كه مىخواند و مطرب خاص او به نام منصور كه مىنواخت و همه مجلسيان را به اهتزاز درمى آورد در كتاب الكنى و الألقاب مرحوم محدّث قمى جلد 3 ، ص 247 مراجعه كنيد ، و در لغت است : اهتزّ الابل : تحرّكت في سيرها لحداء . 2 - قلقله : حرّكه . 3 - قصص / 15 .

323