إسم الكتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 639)

كتاب است در بحث اينكه خدا جسم نيست چنين مىفرمايد : همه علماء بر اين رأى هستند مگر داود ظاهرى و حنابله . ( 1 ) ملاجلال سيوطى اشعرى چنين گويد : اعتقاد داريم كه خدا منزه از جسم بودن است و ليس كمثله شيء . ( 2 ) عده اى از اهل سنت اهل ظاهر حديث هستند و به اين روايت تمسّك كرده‌اند كه : ان اللّه خلق آدم على صورته ، خدا مثل بشر است و گفته است : اعفوني عن الفرج و اللحية و اسئلونى عما وراء ذلك . ( 3 ) يعنى خدا مثل انسان داراى اعضاء و جوارح است ; براى شناخت داود ظاهرى و كراميه و حنابله كه همه جا نام آنها هست به فرهنگ فرق مراجعه شود .
و بدان كه مطابق تواريخ مختص به يزد مذهب اهالى يزد در قديم على العرشية و كرامية و قدريه بوده است . سيوطى چنين مىگويد : قدر آن چيزى است كه از بنده واقع مىشود در ازل و خير و شرّ آن از خداوند است به خلق و اراده او ( 4 ) ; و بالجمله خداوند جسم نيست . و نيز چنين گويد : آنچه كه در كتاب و سنّت از مشكلات وارد شده به ظاهر آن ايمان آورده و خدا را از حقيقت آن پاك و منزّه مىدانيم مثل قول خداوند كه مىفرمايد : الرحمن على العرش استوى ( 5 ) ، سپس يا تفويض مىكنيم معناى آن را همچنان كه پيشينيان كردند ، يا تأويل مىكنيم همانطور كه خَلَف كردند . ( 6 )

1 - أطبق العقلاء على ذلك إلاّ أهل الظاهر كداود و الحنابلة . نهج الحق و كشف الصدق ، ص 55 . 2 - مفتاح العلوم سكاكى ( حاشيه ) 6 . 3 - نهج الحق و كشف الصدق ص 56 ، و قال داود : اعفونى عن الفرج و اللحية و اسألونى عما وراء ذلك . 4 - مفتاح العلوم سكّاكى ( حاشيه ) 6 . 5 - طه / 5 . 6 - و ما ورد في الكتاب والسنة من المشكل نؤمن بظاهره و ننزّه عن حقيقته ، كقوله تعالى : الرحمن على العرش استوى ، ثم نفوّض معناه كما هو مذهب السّلف أو نؤوّل كما هو مذهب الخلف .

231