بعضى دوباره برگشتند مانند خزيمة بن ثابت و براء بن مالك ، كه نوشته‌اند از جمله اشخاصى بودند كه زود از كرده‌هاى خود پشيمان شدند ، و بعضى دير ، امّا رحمت پروردگار آنها را دريافت ، مثل براء بن عازب ، و بعضى به خصومت باقى ماندند تا مردند ، مثل عمرو عاص و معاويه و . . .
امّا عامه براى مدّعاى خود دو حديث آورده‌اند كه فروزانفر نيز آنها را نقل كرده است . 1 - اصحابى كالنجوم بأيّهم اقتديتم اهتديتم . ( 1 ) « صحابه من مانند ستارگانند ، به هر يك اقتدا كنيد هدايت مىيابيد . » 2 - سألت ربّى فيما يختلف فيه اصحابى من بعدى . . .
« از پروردگارم در مورد اختلاف اصحابم بعد از خودم پرسيدم ، به من وحى كرد كه اصحاب تو به منزله ستارگانند در آسمان بعضى نورانىتر از بعض ديگرند ، پس هر كه بگيرد به چيزى از آراء مختلفه ايشان پس او نزد من بر هدايت است . » ( 2 ) نويسنده گويد : بعد از آنكه حق يكى است ، و در واقع خداوند و رسول او حقايق را بيان فرموده‌اند ، مسلّم است كه غير آن حق ضلالت است ، بنابراين چگونه ممكن است مثلاً در جنگ جمل هر دو طرف بر حق باشند ، و همين طور در صفّين ، و

1 - مأخذ قصص و تمثيلات مثنوى : 15 - كنوز الحقائق : 12 ، يكى از اين افراد ابوهريره است ، شما به كتاب منتهى المقال مراجعه كنيد ، خواهيد ديد كه در كوفه درباره مظلوم مطلق على ( عليه السلام ) چه گفته ، تا آنكه در مقابل ، معاويه او را به خاطر اين جسارتها و دروغ پردازيها والى مدينه كرد ، از نقل گفته‌هاى او معذورم ، كه قابل نقل نيست . 2 - جامع صغير : 2 / 29 . در سنن ابن ماجه در باب مناسك حج كلامى از رسول خدا ( صلى الله عليه وآله و سلم ) دارد كه خلاصه ترجمه آن چنين است : رسول خدا در عرفات در حالى كه سوار بر ناقه بود چنين فرمود : . . . آگاه باشيد كه من پيش از شما بر حوض وارد مىشوم و از زيادى شما امت مباهات مىكنم ، پس مرا روسياه نكنيد ، آگاه باشيد كه من عدّه‌اى از مردم را در آن روز نجات خواهم داد ، امّا كار عدّه‌اى از دست من بيرون مىرود ، پس مىگويم : پروردگارا اصحابم ، خداوند مىگويد : نمىدانى كه بعد از تو چه كردند . سپس حضرت فرمود : واى بر كسى كه بعد از من بر خلاف آنچه گفته ام عمل كند . ج 2 ، ص 1016 ، ش 3057

182