مى پردازد و سرانجام به اين نتيجه غائى كه پايه مكتب الهى « ودانتا » ( 1 ) است مىرسد و مىگويد : اين وجود كه جوهر لطيف است و حقيقت باطنى همه موجودات عالم است آن حق است ( نه ظواهر و تعيّنات ) ، آن « آتمان » ( 2 ) است و « تو آن هستى » . ( 3 ) حلاّج مىگفت : رأيت ربى به عين قلبى فقلت : من انت ؟ فقال : انت . « خدا را با ديده قلبم ديدم ، به او گفتم : تو كيستى ؟ گفت : من تو هستم ! » .
بايزيد بسطامى گفت : تكون انت ذاك : « تو همان هستى ( يعنى تو خدا هستى ) » .
. . . در يك نوشته ديگر ، وقتى كه فيلسوفى ( عارفى ) مىخواهد سرالاسرار را نام ببرد اين طور مىگويد : تات توام - هاك تو ، يعنى اين تو هستى تو . ( 4 ) در اوپانيشاد ، عباراتى وجود دارد كه به ظاهر واقعيت جهان را ( به هرصورتى ) منكر مىگردد . « چاندوگيا » چنين مىگويد : تمام اينها جز يك بيان لفظى ( واچارم بهام ) ، يك حالت ، يا فقط يك اسم ( نام دهيان ) چيز ديگرى نيست . ( 5 ) شبسترى گويد :
همه آن است و اين مانند عنقاست * جز از حق جمله اسم بىمسمّى ست بيش از اين فرصت بحث در اين مقدّمه نيست ، و سخن را در اينجا به پايان مىرسانيم .
كتاب حاضر ، چنان كه در آغاز آن اشاره گرديده است ، تفصيل و تفسيرى است بر رساله مختصر عالم مفضال و تلاشگر در زدودن انحرافها ، مرحوم آية الله ميرزا على اكبر مصلاّئى ( قدس سره ) ، از شاگردان استادالاساتيد شيخ اعظم مرتضى انصارى ( قدس سره ) در نقد مثنوى مولوى ، كه توسط عالم بزرگوار و مبارز با كجرويها حضرت آية الله سيد جواد مدرسىدام ظلّه تأليف گرديده است .

1 - ودانتا : آخرين وداها كه همان اوپانيشادها است ، هستند . 2 - نفس كلّى ، يا باطن همه اشياء كه آن به نوبه خود با برهمن ( خدا ) متحد است . 3 - اديان و مكتب‌هاى فلسفى هند ، ص 809 . 4 - فلسفه شرق ، ص 59 . 5 - مقدمه دكتر تاراچند براوبانيشاد ، ص 301 .

146