خداست » ، چگونه نتوانستند مقام « عصمت الله و خيرة الله و شفيعة الله و حبيبة الله و عارفة الله » را درك كنند . وقتى واقعيتى به اين روشنى ( با توجّه به روايات فراوان ) را نتوانند درك كنند پس چگونه مدّعى مىشوند كه حق تعالى سرّ خود را از آنها دريغ نمىكند ؟ ! و از زمين تا هفت طبقه آسمان براى آنها مانند كف دست واضح ، و عرش خداوند جولانگاه معراجِ صوفيانه آنها است ؟ ! ( 1 ) با توجّه به اين گونه مطالب ، قضاوت كردن در مورد تشيّع شمس تبريزى به عهده خواننده است . ( 2 ) همچنين درستىِ القاب و عنوان‌هاى اهدايى به شمس چون : نورالله فى الاولين والاخرين ، وارث الانبياء والمرسلين ، و اصلِ وجود و ايجاد ، روشن مىگردد .
شمس و تقيّه و اما احتمال تقيّه در مورد شمس تبريزى ، احتمالى بىجا و بىمورد است .
اولاً : در مقالات ، سخنانى كه به گونه‌اى علاقه خاصّ وى را به اهل بيت ( عليه السلام ) نشان بدهد ، ديده نمىشود ( چه رسد به تشيّع وى ) تا نياز به اظهار مطالب تقيّه آميز داشته باشد .
ثانياً : چنان كه در جاى ديگر اشاره شد ، محيط قونيه بر خلاف منطقه‌هايى چون دمشق و بغداد چندان تعصّب آميز نبود . زيرا گروه‌ها و اقوام مختلف از مسيحى تا مسلمان و از متشرعين تا صوفيّه ، با آزادى نسبى در آن زندگى مىكردند . ( 3 ) مجاورت آن منطقه با بلاد

1 - در واقع اين سخنان نتيجه تركيب دو عنصر تصوّف و تسنّن است . 2 - در اينجا بايد خاطرنشان كرد كه سخنان كسانى چون مؤلف مجالس المؤمنين ، مبنى بر شيعه معرّفى كردن برخى از صوفيان سنّى ، ظاهراً جهت خاصّى داشته است . و نمىتواند به عنوان مستند و مدرك تلقّى شود . نكته ديگر ، در مقالات نام محمد و آل محمد ( عليه السلام ) و پيروى از آنها آمده كه اين مقدار در لسان نوع اهل تسنّن وجود دارد و دليل بر تشيّع گوينده آن نيست . 3 - كيخسرو اول به باده خوارى روزگار مىگذاشت و افكار كفرآميزى به سر داشت . . . زن سلطان غياث الدين كيخسرو دوم بيزانسى ( رومى ) بود . به همين سبب فرزند اين زن‌ عزّالدين كيكاووس دوّم‌ دوبار به سرزمين بيزانس پناهنده شد . . . فرزندان عزالدين در سرزمين بيزانس به آئين مسيحيان گرويده بودند . . . مسيحيانى كه قونيار ( يعنى قونوى ) ناميده مىشدند گروهى بودند كه از اسلام برگشته بودند ( مولانا جلال الدين ص 51 ) .

96