نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 85
زمينه اخلاقى داشت كه بايد مريد تسليم كامل و بدون قيد و شرط او باشد و نگاهش به مرشد و شيخ ديگرى نباشد : « آن كس كه به صحبت من رَه يافت علامتش آن است كه صحبت ديگران بر او سرد شود و تلخ شود ، نه چنان سرد شود و همچنين صحبت كند ، بلكه چنان كه نتواند با ايشان صحبت كردن » و « . . . هركه مرا جويد ، مرا يابد ، و جز من هيچ نگزيند ( 1 ) » . شمس در جذب و شكار افراد احياناً « روش ضربهاى » و به اصطلاح « شوك روحى » به كار مىبرد ، و با طرح سخنان غيرمنتظره و معمّاگونه مخاطب را درهم مىشكست . چنان كه با ملاّى رومى انجام داد . ويژگى كلامى شمس نيز ابزار مناسبى براى روش او بود . جملههاى كوتاه ، قاطع ، مطمئن ، توأم با ادّعاهاى بزرگ و تحقير مخاطب ، از خصوصيات گفتارى او است . سخنان شمس با وجود نواقص و اشتباههاى زياد دستورى ، بعضاً از روانى و زيبايى خالى نيست . ( 2 ) هرچند در بسيارى از موارد نيز مبهم و نازيبا است . با همه تلاشى كه شمس براى جذب ديگران مىكرد و تعريفهاى فراوانى كه از خود مىنمود ، وى داراى ويژگىهاى روحيى بود كه افراد را از خود فرارى مىداد و حتى دشمن خود مىساخت . شمس ، پيرِ تندخو پير تبريز ، به اعتراف مريدانِ وى ، درويشى بود كه از اخلاق خوب و مطلوب بهره مند نبود . از سويى ، كم حوصله ، ناشكيبا ، پرتوقّع و زود رنج ، و از سوى ديگر ، مهاجم ، خشن و پرخاشگر بود .
1 - مقالات ص 25 . 2 - در برخى موارد جملههاى مقالات از جملههاى كتاب فيه مافيه مولوى زيباتر است . نكته ديگر اين كه برخى ( نه همه ) كاستىها در مقالات ناشى از گردآورندگان سخنان وى بوده كه بايد با عجله مىنوشتند .
85
نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 85