مثنوى از نظر موافق و مخالف درباره مثنوى افراد به طور كلّى دو دسته‌اند ، عدّه‌اى موافق و عدّه‌اى مخالف ، در احوال شمس تبريزى آمده است كه به او گفتند : كسى خواهد آمد كه منويّات و افكار تو را با زبانى فصيح بيان مىكند ، از آن جمله گفته‌هاى شيروانى است كه در مقدّمه مثنوى انتشارات كتابفروشى وصال و غير آن آمده است .
از اين پيشگويى كه بگذريم اوّلين موافق و بلكه ستايشگر مثنوى شخص سراينده است كه در اوّل كتاب به عربى به طور تفصيل مىگويد :
« هذا كتاب المثنوى المعنوى ( 1 ) ، و هو اصول اصول اصول الدين فى كشف أسرار الوصول و اليقين ، و هو فقه اللّه الأكبر و شرع اللّه الأزهر . تا آنجا كه گويد : يقول العبد الضعيف المحتاج إلى رحمة اللّه تعالى محمّد بن محمّد بن الحسين البلخى . . . لاستدعاء سيدى و سندى و معتمدى و مكان الروح من جسدى و ذخيرة يومى و غدى . . . و هو الشيخ . . . ابوالفضائل حسام الحقّ والدين حسن بن محمّد بن الحسن ابويزيد الوقت و جنيد الزمان . » ( 2 )

1 - در بعضى نسخه‌ها كلمه « معنوى » هست ، ولى در نسخه نيكلسون كه من دارم نيست . 2 - از اين جملات كاملاً معلوم مىشود كه مقدّمه از خود مثنوى است ، و حسام الدين نزد او مقام بس ارجمندى دارد ، علاوه بر اشعار بسيار كه درباره او سروده است .

470