مثنوى بعد از آنكه ولى را معرفى كرده مىگويد : مهدى هادى ولى است ، از هر طايفه‌اى كه باشد ، مثل آنكه گفته :
هر كه را خلقش نكو نيكش شمر * خواه از نسل على خواه از عمر و محيى الدين كه مقام قطبيت و خاتم الاولياء را براى خود انتخاب كرده راجع به مهدى مىگويد : « والختم ليس بالمهدى المسمّى المعروف بالمنتظر ; فإنّ ذلك من سلالته و عترته ، والختم ليس من سلالته الحسيّة ، و لكنّه من سلالة اعراقه و اخلاقه » ( 1 ) يعنى ختم ولايت به وسيله مهدى كه ناميده شده و معروف به منتظر است نيست ، زيرا او از نسل و عترت او است ، و ختم ولايت از نسل حسّى او نيست ، لكن از نسل اخلاق و روش اوست ، بلكه من قطب و خاتم الاولياء هستم .
اصطلاح ذكر در بين صوفيه يكى از بدعت‌هاى صوفى ذكر است ، البته با حالات خاص كه آنها دارند ، و ذكر نزد آنها بر دو گونه است : ذكر جلى ، كه محافل صوفيه مشحون از آن است ، دوّم ذكر خفى ، و در احوال مولويّه بيشتر ذكر جلى به چشم مىخورد .
نويسنده گويد : ذكر خداوند چه به معناى ياد خدا و چه به معنى تكبير و تهليل و تسبيح و امثال آن در آيات و روايات بسيار مورد تأكيد قرار گرفته ، و مراد ما در اينجا اين ذكر نيست ، لكن همان ذكر صحيح و همين طور ادعيه بايد از قرآن و يا معصومين رسيده باشد و دعا و ذكر اختراعى را بايد از بدعت شمرد ، مگر آن چيزهايى كه بنده مؤمن در مقام ذكر و مناجات و عرض حاجات با خداوند مىگويد كه اين احتياج به مدرك و مستند ندارد ، زيرا با حفظ موازين شرع اين نوع ذكر را خداوند و معصومين اذن عام داده‌اند . براى اطلاع بيشتر به اواخر جامع الشتات صفحه 802 ، كه از محقّق قمّى درباره

1 - فتوحات ، 173 - 174 .

275