< فهرس الموضوعات > توضيح < / فهرس الموضوعات > < فهرس الموضوعات > جريان مشيت الهى در جهان طبيعت مطابق قوانين مناسب طبيعت است < / فهرس الموضوعات > جهانى ، هوا وفضا وستارگان همه وهمه از پيش پاى آن حضرت كنار رفته‌اند يا در هم پيچيده شده‌اند وآن بيت را كه جلال الدين پس از روايت مزبور مىگويد :
همچو من كه بر هوا راكب شدم در شب معراج مستصحب شدم يك ديد معمولى در بارهء معراج پيامبر اكرم است . به اضافهء اين كه جملهء مزبور بوى كبر ونخوت مىدهد كه دور ازشان پيامبر است . » خمر طينة آدم بيده اربعين صباحا . » [1] ( خداوند طينت آدم را با دست خود چهل روز تخمير كرد ) .
توضيح - اين روايت هم كه به عنوان حديث قدسى نقل شده است ، احتياج به اثبات دارد .
< شعر > ( ( 1213 ) ) حق نه قادر بود بر خلق فلك در يكى لحظه به كن بىهيچ شك ( ( 1214 ) ) پس چرا شش روز آن را بر كشيد كل يوم الف عام اى مستفيد ( ( 1215 ) ) خلقت طفل از چه اندر نه مه است زان كه تدريج از شعار آن شه است < / شعر > جريان مشيت الهى در جهان طبيعت مطابق قوانين مناسب طبيعت است در مباحث مجلدات گذشته اين اصل را متذكر شده‌ايم كه جلوهء مشيت خداوندى در جهان طبيعت ، اجزاء وروابط وكون وفساد اين جهان را مطابق مقتضيات ماده وحركت وتفاعل به جريان مىاندازد . بهترين مثال اين جريان ، عبارتست از ارادهء آدمى وصحنهء مادى كه جلوه گاه ارادهء او است .
هيچ جاى ترديد نيست كه اراده در درون آدمى حقيقتى است وحركت اعضاى مادى او وتصرف وتاثيرى كه در پهنهء ماده به وجود مىآورد واقعياتى است از سنخ ديگر . اراده پديده ايست كه نه محسوس است ونه وزن دارد ونه رنگ وبو وطعم ونه

[1] شرح انقروى ، وعوارف المعارف هامش احياء العلوم ، ج 6 ص 281 . .

458