آغاز كردن مطرب اين غزل را در بزم امير ترك < شعر > گلى يا سوسنى يا سرو يا ماهى نمىدانم از اين آشفتهء بىدل چه مىخواهى نمىدانم < / شعر > وخطاب كردن ترك كه آنچه مىدانى بخوان وجواب مطرب امير را < شعر > ( ( 703 ) ) مطرب آغازيد نزد ترك مست در حجاب نغمه اسرار الست ( ( 704 ) ) مىندانم كه تو ماهى يا وثن مىندانم كه چه مىخواهى ز من ( ( 705 ) ) مىندانم تا چه خدمت آرمت تن زنم يا در عبارت آرمت ( ( 706 ) ) اى عجب گر نيستى از من جدا من ندانم من كجايم تو كجا ( ( 707 ) ) من ندانم كه مرا چون مىكشى گاه در بر گاه در خون مىكشى ( ( 708 ) ) همچنين لب در ندانم باز كرد مىندانم مىندانم ساز كرد ( ( 709 ) ) چون ز حد شد مىندانم از شگفت ترك ما را زين حراره دل گرفت ( ( 710 ) ) برجهيد آن ترك ودبوسى كشيد تا عليها بر سر مطرب دويد ( ( 711 ) ) گرز را بگرفت سرهنگى به دست گفت نى مطرب كشى اين دم بد است ( ( 712 ) ) گفت اين تكرار بىحد ومرش كوفت طبعم را بكوبم بر سرش ( ( 713 ) ) قلتبانا مىندانى گُه مخور زآن چه مىدانى بگو مقصود بر ( ( 714 ) ) آن بگو اى گيج كه مىدانىاش مىندانم مىندانم در مكش ( ( 715 ) ) چون بگويم از كجايى اى مُرى تو بگويى نى ز بلخم نز هرى نه ز هند ونه ز روم ونه ز چين نه ز شام ونه عراق وبار دين ( ( 716 ) ) نه ز بغداد ونه موصل نه طراز دركشى در نى نى وراه دراز ( ( 717 ) ) خود بگو تا از كجايى باز ره هست تنقيح مناط اين جايگه ( 1 ) < / شعر >

( 1 ) تنقيح مناط عبارت است از به دست آودن ملاك وعلت يك حكم براى تعميم آن به موضوعات ديگر ، مانند اين كه كسى بگويد : بايد علم نحو را خواند ، وقتى كه بدانيم كه اين حكم به ملاك به دست آوردن ادبيات است ، مىگوييم : لغت وصرف ومعانى وبيان را هم بايد خواند زيرا همهء آنها در ملاك يكى است . مقصود از مصرع « هست تنقيح مناط اين جايگه » ممكن است اشاره به مختصر كردن باشد ، يعنى تو كه مىدانى مقصود من چيست ، همان مقصودم را در صورت ملاك قضيه بيان نموده وسخن را كوتاه كن : مصرع فوق را انقروى چنين آورده است : « هست تنقيح مناط اين جا يله » آن گاه مصرع را چنين تفسير كرده است كه . اين جا جاى تنقيح مناط نيست ، يك بار بگو از كجايى وسخن را به درازا نكش . هر دو احتمال با دو اعتبار قابل تطبيق به مصرع است . .

268