تمام دانشهايى كه در توضيح انسان به وجود مىآيند ، بايستى براى شناخت انسان با كمال علاقه وجديت مورد حمايت قرار بگيرند ، اما ضمنا نبايد فراموش كرد كه دانش محض چيزى است وفعاليتهاى ذوقى وآرمانى مغزها كه از اين گونه دانشها مطالبه بىتعهد مىكند چيز ديگر . سيبرنيتيك مىتواند وبايستى با كمال جديت وگسترش جنبهء ماشينى انسان را توضيح بدهد نه اين كه مىتواند همهء موجوديت انسان را در امتياز خود بگيرد .
موضوع دوم - مسلم است كه گسترش روابط انسان با طبيعت از تماس با آتمها گرفته تا پيروزىهاى فضايى وافزايش آشنايى او با علوم تحققى چند بعدى بودن يا عمق ابعاد او را ثابت كرده است ، آيا اين موفقيت را با آگاهى وهدف گيرى دقيق ورياضى صد در صد به دست آورده است ؟
اگر كسى ادعا كند كه تحولات رو به پيشرفت نوع بشرى آگاهانه وبا دقتهاى علمى ورياضى وهدف گيرىهاى صد در صد قاطعانه صورت گرفته است ، همان اندازه غير قابل قبول است كه شخصى ادعا كند كه همهء پيشرفتهايى كه بشر بدان دست يافته است ، مربوط به انسان نبوده ، سنگ وكلوخ وكوه هاى جامد بوده است كه موفقيت مزبور را نصيب انسان نموده‌اند مواد خام وعوامل اوليه اين همه توسعه در دانش وبينش وصنعت وجهان بينى ، ومغزهاى نوابغ بشرى بوده است كه فعاليتهاى آنها همان مقدار قابل محاسبهء علمى ورياضى است كه خود پديدهء نبوغ .
همه مىدانيم كه حقيقت نبوغ وانواع وحالت فردى واجتماعى تفاعلى نبوغ هنوز قابل محاسبات كاملًا طبيعى وعلمى نشده وتنها آثار وخواص كم وبيش نبوغ است كه نابغه را به جوامع معرفى نموده وجودش را مورد بهره بردارى قرار مىدهد ديگر اين كه هر فرد مطلعى كه مىتواند بىطرفانه اوراق تاريخ را مورد مطالعه قرار بدهد . با اين واقعيت رو برو خواهد گشت كه نوع انسانى بيشتر با عامل جبرى

10