< شعر > ( ( 1458 ) ) هم ز حق ترجيح يابد يك طرف ز ان دو يك را بر گزيند از كنف < / شعر > ترديد و شك بر دو قسم است در مباحث اولى اين كتاب در باره تعريف مشروح شك ، بياناتى نموده‌ايم ، اكنون دو قسم مهم ترديد را متذكر مىگرديم :
يكى اين كه ترديدهايى وجود دارد كه از تعارض دلايل و شواهد و استدلالهاى عقلانى و مشاهدات حسى توليد مىگردد ، اين همان ترديد معمولى است كه يكى از پديده هاى ذهنى بوده ، در مقابل يقين و گمان و وهم نمودى در ذهن دارد ، اين ترديد معلول اشتباهات و جهالتهايى است كه سر تا پاى زندگانى مادى و معنوى ما را فرا گرفته است ، و شايد هيچ كس را نتوان پيدا كرد كه از اين نمود ذهنى بر كنار بوده باشد ، در اين ترديد بايستى كوشش و تكاپوى جدى براى بر طرف ساختن آن به عمل بيايد ، تا انسان بتواند يكى از دو طرف شك را ترجيح داده و در نتيجه طرف ديگر را مردود بسازد .
اين مجاهدت ذهنى براى بر طرف ساختن ترديد مطابق همان قانون و دستور است كه خداوند براى بر طرف ساختن جهالتهاى ما مقرر فرموده ، و آن را سر راه تكامل قرار داده است .
قسم دوم از ترديد - جهل و تحير در مسائل عالى الهى است ، اين گونه ترديدها با تفكرات منطق معمولى بر طرف شدنى نيست ، ما نمىتوانيم ترديدهايى را كه در خارج از قلمرو طبيعت داريم ، با معقولاتى بر طرف كنيم كه از همين جهان طبيعت گرفته‌ايم ، براى بر طرف ساختن اين تاريكىها بايستى چنان كه جلال الدين مىگويد : گام به سوى خدا برداريم ، و با تعمق در قلمرو عميق « من » روشنايىها را به دست بياوريم .

640