يك حقيقت در جهان هستى تكرار شود ، زيرا چيزى كه حركت كرده نقطه‌اى را در پشت سر گذاشت دو باره بر گشتنش به همان نقطه لغو و بىهوده خواهد بود . در سيرى كه اشياء در حركت خود دارند ، از نقطه هاى مشابه عبور مىكنند ، مانند گندم كه در مسيرش از ريشه به ساقه و از ساقه به خوشه مىرسد ، گمان مىكنيم كه اين محصول تازه عين همان گندم است ، كه در دل خاك قرار گرفته ، در صورتى كه آن گندم در خاك رفته در نمودهاى ديگر متلاشى شده در تركيبات بعدى نيز مشغول جريان مىباشد . همچنين دائره و امثال آن نيز نمىتواند اين اصل را اثبات نمايد ، زيرا نقطهء اولى كه مثلًا روى كاغذ به عنوان ابتداى دائره نهاده مىشود موجود مشخصى است و نقطهء آخرين كه دائره را تكميل مىنمايد ، موجود مشخص ديگرى است كه در ظاهر مشاهدات ما چنين مىنمايند كه همان نقطهء اولى است كه سير از آن جا آغاز شده و به اصلى كه نهايت او بوده رسيده است .
اما در بارهء انسان باز همين اصل به اين شكل كه گفته مىشود ، نمىتواند جريان داشته باشد ، زيرا انسان از آغاز حركت رو به بىنهايت سير مىكند ، و او هرگز يك نقطه مشخصى ندارد كه آن را اصل فرض نماييم و اگر بگوييم به ذات خدا بر مىگردد ، يعنى ذات خدا را اصل انسان معرفى كنيم ، مسائلى مطرح خواهد شد كه مسئله را مشكلتر خواهد كرد ، مثلًا اين انبساط و انقباض در ذات خدا براى چه صورت گرفته است ؟ بنا بر اين ممكن است رجوع انسان را به اصل خويش بدين طريق مطرح كنيم كه انسان در سير كمالى خود رو به بارگاه ربوبى رهسپار گشته است و اين بارگاه ربوبى چون بىنهايت است و از حيث كمال حدى براى آن قابل تصور نيست ، لذا هرگز انسان موجوديت مكرر به خود نخواهد ديد ، اين بحث را در آينده به طور مشروح با بيانات گوناگونى كه جلال الدين مطرح خواهد ساخت بررسى خواهيم كرد .
يقين و ظن و شك ذهن انسانى در راه وصول به واقعيات حالت گوناگونى دارد ، از قبيل ظن و شك و يقين .

9