< شعر > ( ( 1287 ) ) چرخ سر گردان كه اندر جستجوست حال او چون حال فرزندان اوست < / شعر > جهان طبيعت را مىتوان با انسان مقايسه كرد < شعر > از خود اى جزوى ز كلها مختلط فهم مىكن حالت هر منبسط < / شعر > اگر در موجوديت همه جانبهء خود دقت نظرى داشته باشيم ، خواهيم ديد كه : با همين كوچكى و ناچيزى كه در مقابل جهان طبيعت داريم ، در عين حال نمونهء تمام عيار جهان بزرگ هستيم و به همين جهت است كه فلاسفه و عرفا انسان را جهان كوچك و جهان را انسان بزرگ معرفى كرده‌اند . به امير المؤمنين على عليه السلام نسبت داده شده است كه مىفرمايد :
< شعر > ا تزعم انك جرم صغير و فيك انطوى العالم الاكبر ( < / شعر > آيا گمان مىكنى تو يك جرم ناچيز هستى ؟ در صورتى كه جهان بزرگ در تو پيچيده است يعنى تو شامل جهان بزرگى ) .
اين مطلب را هگل نيز تصريح كرده است كه جان مىتواند نمونهء تمام عيار مجموع هستى باشد .
مىگويد : اگر درست دقت كنى خواهى ديد كه تمام حركات و سكنات عضوى تو از روح بسيط تست ، آن موجود بسيط در همه حال مشرف به اعضاى كالبد مادى تست و همچنين جهان مادى به منزلهء كالبدى است كه نيروى تحول و دگرگونىها را از بسيطترين موجودات مىگيرد .

573