و « تعيّن اول » .
مرتبهء ثانيه غيب ثانى است ، كه مسمّاست به « تعيّن ثانى » . و اين مرتبه را « غيب ثانى » ناميده‌اند به واسطهء غيبت أشياء كونيّه در وى از نفس خود و از مثل خود زيرا كه منفى است صفت ظهور [ 20 ] از اعيان ثابته با وجود تحقّق و ثبوت ايشان در اين مرتبه ، چه اين اعيان در حضرت علماند .
مرتبهء ثالثه مرتبهء أرواح است . و اين مرتبهء ظهور حقايق كونيّهء مجرّدهء بسيطه است مر نفس خود را و مر مثل خود را ، چنان كه أرواح در اين مرتبه مدرك اعيان خوداند و مميّز حقايق خود .
مرتبهء رابعه مرتبهء عالم مثال است . و اين مرتبهء وجود است مر أشياء كونيّهء لطيفه را ، كه قابل تجزيه و تبعيض و خرق و التيام نباشد .
مرتبهء خامسه عالم أجسام است . و اين مرتبهء وجود أشياء كونيّهء مركَّبهء كثيفه است ، كه قابل تجزيه و تبعيضند . و اين مرتبه را نام كرده‌اند « مرتبة الحس » و « عالم الشهادة » .
و مرتبهء سادسه مرتبهء جامعه است مر جميع مراتب را . و آن حقيقت انسان كامل است ، زيرا كه او جامع جميع است به حكم برزخيّتى كه دارد .
وصل و گاه باشد كه تعيّن اوّل و ثانى را - لاشتراكهما في غيبة كلّ شيء كونىّ فيهما عن نفسه و مثله - مرتبهء واحدة اعتبار كنند و مراتب كليه را منحصر در پنج مرتبه دارند . و آن را « حضرات خمس » خوانند :
اول را « حضرت و مرتبهء غيب و معانى » گويند ، و آن حضرت ذات است بالتجلَّى و التعيّن الأوّل و الثاني و ما اشتملا عليه من الشؤون و الاعتبارات أوّلا و الحقائق الإلهيّة و الكونيّة ثانيا .
و دوم را ، كه در مقابلهء اوست ، « مرتبهء شهادت و حس » خوانند . و آن از حضرت عرش رحمانيست تا به عالم خاك و آن چه در اين ميان است از صور أجناس و انواع و اشخاص عالم .

31