خاتم اوليا .
قيصرى گويد :
زيرا احاطه به جميع مقامات و مراتب از كلى و جزئى و بزرگ و كوچك و تمييز بين آنها نمىباشد ، مگر براى كسى كه داراى اسم اعظم است ظاهرا و باطنا و آن خاتم رسل و خاتم اوليا مىباشند ، اما خاتم رسل ، زيرا غير او از انبيا ، حق و مراتب حق را مشاهده نمىكنند مگر از مشكات محمد - ص - كه خاتم انبياء است و از باطن آنان را مدد مىكند . [1] و اما خاتم اولياء زيرا غير او از اولياء آن چه را مىگيرند نمىگيرند . مگر از او ، حتى رسل ايضا حق را نمىنگرند مگر از مشكات و مقام او . [2] شيخ به همين معنا اشاره كرده گفت : و ما يراه احد من الأنبياء و الرسل إلَّا من مشكاة الرسول الخاتم ، و لا يراه أحد من الأولياء إلَّا من مشكاة الولي الخاتم ، حتّى إنّ الرسل لا يرونه - متى رأوه - إلَّا من مشكاة خاتم الأولياء : فإنّ الرسالة و النبوّة - أعني نبوّة التشريع و رسالته - تنقطعان ، و الولاية لا تنقطع أبدا . فالمرسلون ، من كونهم أولياء ، لا يرون ما ذكرناه إلَّا من مشكاة خاتم الأولياء ، فكيف من دونهم من الأولياء ؟ و إنّ كان خاتم الأولياء تابعا في الحكم لما جاء به خاتم الرسل من التشريع ، فذلك لا يقدح في مقامه و لا يناقض ما ذهبنا إليه ، فإنّه من وجه يكون أنزل كما أنّه من وجه يكون أعلى .
احدى از انبياء و رسل نمىبيند اين علم را مگر از مشكات رسول خاتم و نمىبيند او را احدى از اوليا مگر از مشكات ولى خاتم . حتى رسل آن گاه كه آن علم را مىبينند نمىبينند ، مگر از مشكات خاتم اوليا ، چه رسالت و نبوت يعنى نبوت تشريع و رسالت تشريع قطع مىشوند اما ولايت هيچ گاه قطع نمىشود . پس مرسلون كه اوليا هستند آن چه را مىبينند از مشكات خاتم اوليا مىبينند ، پس چگونه خواهد بود حال اولياء ديگر ؟
( يعنى اوليايى كه از مرسلين نيستند . ) اگر چه خاتم اوليا در حكم الهى تابع خاتم رسل در تشريعيات است . ( يعنى در اين نشئه ) و اين حرف قادح مقام خاتم اوليا نيست و مناقض گفتار ما در بالا كه خاتم اوليا متبوع است نيز نمىباشد چه تابع است به وجهى و

[1] چنانكه شيخ در خطبهء فصوص گفت : « و صلى اللَّه على ممدّ الهمم » .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 108 .

92