كشفيه و شهوديه و تصرفات در مادهء كونيه و اتصال تام به عوالم الهيه به طور شدت و ضعف دارد . چون با خلق است و جان قوى است كه « العارف يخلق بهمته » خوارق عادات از آنها بروز مىكند و معجزات فعلى از آنها صادر مىشود و چون سرمايهء گرفتن از عالم اله را به نحو أتم و اكمل داراست هر گاه به اذن الله بخواهد به عالم ما وراء طبيعت و به سلسلهء علل جهان خلق بنگرد كه از سرّ القدر عين ثابت هر چيزى آگاه شود مىتواند چنانكه جناب كلينى در كتاب شريف اصول كافى در اين باره بابى دارد كه « إذ شاؤا ان يعلموا علموا » . [1] و هم على قسمين : منهم من يعلم ذلك مجملا و منهم من يعلمه مفصّلا و الذي يعلمه مفصلا أعلى و أتمّ من الذي يعلمه مجملا ، فإنّه يعلم ما في علم الله فيه إمّا بإعلام الله إياه بما أعطاه عينه من العلم به ، و إمّا بأن يكشف له عن عينه الثابتة و انتقالات الأحوال عليها الى ما لا يتناهى .
و اين واقفان بر سرّ قدر دو قسمند . قسمى به اجمال عالمند و قسمى به تفصيل و آن قسمى كه بتفصيل عالمند اعلى و اتمّ است از آن كسى كه با جمال عالم است . چه عالم بتفصيل مىداند آن چه را كه علم الله است در شأن او ( كه احوال عين ثابتش مىباشد ) و اين علم به تفصيل يا به اعلام حق تعالى است او را ( به اينكه إلقاء كند در روح و قلب او و تعليم كند ) به اينكه عين ثابتش مقتضى اين احوال معينه است . ( بدون اينكه او را بر عينش كشفا اطلاع دهد يعنى علما او را آگاه مىكند . ) و يا اينكه كشفا از عين ثابتش او را مطلع مىكند و او را بر انتقالات احوالى كه بر عين او مترتب است الى ما لا يتناهى اطلاع مىدهد .
« پس اگر عينش مظهر اسم جامع باشد مثل عين نبى ما و عين خاتم اولياء صلوات الله تعالى عليهم مطلع به جميع اعيان است . [2] قيصرى در فصل ثالث مقدمات شرح فصوص گويد :
بدان كه اسماء الهيه را صور معقوله اى است در علم حق تعالى چه او عالم به ذات و اسماء و صفاتش لذاته است و آن صور عقليه از آن جهت كه عين ذات متجلى به تعين خاص و نسبت معينه هستند ، در اصطلاح اهل الله اعيان ثابته

[1] اصول كافى ، ج 1 ، كتاب الحجة ، ص 201 .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 103 .

85