- و چون بعد از مرتبهء الهيت مرتبهء مبدئيت و موجديت است و اين مرتبه حاصل نمىشود مگر به دميدن نفس رحمانى در وجود اعيانى تا ظاهر مانند باطن باشد ، از اين رو شيخ أكبر حكمت نفثيه را بعد از حكمت الهيه آورده است و اين حكمت را به كلمهء شيثيه كه بعد تعين اول و مظهر تجلى وجودى است تخصيص داد تا اسم او مطابق مسمايش باشد . » و چون تعين او به حسب فيض جودى و منح وهبى بود ، شيخ رضوان الله عليه به تحقيق در عطايا و بيان اقسام آن پرداخته فرمود : [1] اعلم ان العطايا و المنح الظاهرة في الكون على أيدي العباد و على غير أيديهم على قسمين :
بدان عطايا و منحى كه در وجود خارجى بر دست عباد و غير عباد ظاهر است بر دو قسم است : قسمى از آنها عطاياى ذاتى است و قسمى عطاياى اسمائى ، و اين دو قسم عطاء در نزد اهل ذوق متميز است .
قيصرى گويد :
مراد شيخ از اين عبارت كه گفته است : « بر دست عباد ظاهر است » اين است كه بعضى از اين عطايا و منح به واسطهء عباد است مثل علمى كه براى متعلم حاصل است كه از معلم مىگيرد و علمى كه براى مريد حاصل است كه از شيخش مىگيرد و مثل علمى كه براى كمّل حاصل است كه به واسطهء ملائكه و أرواح انبيا عليهم السلام و اقطاب حاصل است .
و مراد شيخ از عبارتش كه « بر دست غير عباد ظاهر است » اين است كه قسمى از علوم براى متعلم و مريد حاصل مىشود بدون تعليم معلم و ارشاد شيخ بلكه از وجه خاصى كه به سوى حق دارد ( جنبهء يلي الحق ) كه به اين وجه خاص بر هر موجودى تجلى مىشود » . [2] چون كه معلم و شيخ معدّند نه علَّت تامّه و اگر متعلَّم و مريد قابليت و استعداد پيدا كردند مىتوانند از سرمايهء خود كسب كنند و اى بسا كه از معدّ خود قوىتر شوند .
همچنين مطالعهء كتاب و اعمال فكر همه معدّند و مفيض على الإطلاق خداوند فياض

[1] - شرح فصوص قيصرى ، ص 97 .
[2] - شرح فصوص قيصرى ، ص 97 .

70