به حسب نشئه عنصرىاش داراى فرديت اولى است . زيرا حكم تثليث از مقام روح تا نشئهء عنصرى منسحب است به بيانى كه اكنون گفته مىشود .
لذلك قال في باب المحبة التي هي أصل الموجودات « حبّب إليّ من دنياكم ثلاث » بما فيه من التثليث . ثم ذكر النساء و الطيب و جعلت قرة عينه في الصلاة . فابتدأ بذكر النساء و أخّر الصلاة ، و ذلك لأن المرأة جزء من الرجل في أصل ظهور عينها .
از اين روى در باب محبت كه اصل وجود است فرمود :
اصل وجود بودن محبت اشاره به حركت حبى است كه در فصوص پيشين گفته‌ايم و حديث شريف « كنت كنزا مخفيّا فأحببت ان اعرف فخلقت الخلق لكي اعرف » ناظر بدان است .
حبّب إليّ من دنياكم ثلاث كه در اين گفتارش تثليث را عنوان كرد ( كه حقيقت آن جناب ، حاصل از تثليث است ) . سپس آن سه را بيان فرمود : « النساء و الطيب و جعلت قرة عينى في الصلاة » . ابتداء نساء را ياد كرد و صلات را در آخر آورد . زيرا مرأه در اصل ظهور عينش جزء رجل است ، لذا به سوى آن ميل مىنمايد همچون ميل كل به جزء خود .
و معرفة الإنسان بنفسه مقدمة على معرفته بربّه ، فإنّ معرفته بربّه نتيجة عن معرفته بنفسه ، لذلك قال عليه السلام « من عرف نفسه فقد عرف ربّه » . فإن شئت قلت بمنع المعرفة في هذا الخبر و العجز عن الوصول فإنه سائغ فيه ، و إن شئت قلت بثبوت المعرفة .
فالأول أن تعرف أنّ نفسك لا تعرفها فلا تعرف ربّك : و الثاني أن تعرفها فتعرف ربّك .
و معرفت انسان به نفس خود مقدم است بر معرفت انسان به رب خود . زيرا معرفت انسان به ربش نتيجهء معرفت او به نفس خود است . لذا آن جناب ( ص ) فرمود : « من عرف نفسه فقد عرف ربّه » . پس اگر خواهى بگو به منع معرفت در اين خبر و به عجز از وصول چه اينكه اين منع و عجز در اين خبر جايز است ، و اگر خواهى بگو به ثبوت معرفت . بنا بر اول اينكه بدانى عارف به نفس خود نمىشوى ، پس عارف به رب خود نيز نخواهى شد و بنا بر دوم اينكه نفس خود را بشناسى پس رب خود را بشناسى .
شيخ با اينكه خود خرّيت در صناعت معرفت نفس است حديث مذكور را هم به صورت تعليق بر محال تلقى كرده است كه معرفت نفس را براى انسان ممكن ندانسته است و فرموده‌اند مراد از اين معرفت معرفت ، به كنه نفس است كه حقيقت نفس عايد

599