آن نيست ) . فرعون در جواب مىگويد : مراتب عين را از هم تفريق نموده است . چنانكه اگر مراتب نمىبود عين تفريق نمىشد و در ذات خود منقسم نمىگرديد ، و اى موسى اكنون مرتبهء من تحكم بالفعل در توست و من از حيث عين ، تو هستم و از حيث رتبه ، غير تو .
چون موسى اين حكم و تسلط را به حسب مرتبه از فرعون فهم كرد ، حق فرعون را اعطا نمود ، در اينكه به او بگويد قدرت بر آن ندارى . ( اين سخن را نگفت ) زيرا رتبهء فرعونى بر قدرت بر موسى و اظهار اثر در او شهادت مىدهد ( زيرا حق در رتبهء فرعون از اين صورت ظاهره كه رتبهء سلطنت است ، تحكم بر مرتبه اى است كه موسى در آن مجلس در آن رتبه ظهور داشت .
فقال له ، يظهر له المانع من تعديه عليه ، * ( أَ وَلَوْ جِئْتُكَ بِشَيْءٍ مُبِينٍ ) * ، فلم يسع فرعون إلَّا أن يقول له * ( فَأْتِ به إِنْ كُنْتَ من الصَّادِقِينَ ) * حتّى لا يظهر فرعون عند الضعفاء الرأي من قومه بعدم الإنصاف فكانوا يرتابون فيه ، و هي الطائفة التي استخفها فرعون * ( فَأَطاعُوه إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ ) * : أي خارجين عما تعطيه العقول الصحيحة من إنكار ما ادعاه فرعون باللسان الظاهر في العقل فإن له حدّا يقف عنده إذا جاوزه صاحب الكشف و اليقين .
پس موسى به فرعون به عنوان اظهار مانع از تعدى فرعون بر خود گفت : * ( أَ وَلَوْ جِئْتُكَ بِشَيْءٍ مُبِينٍ ) * . ( شعرا : 31 ) . پس فرعون نتوانست ( يعنى براى او راه چاره نبود و گشايش و دستى نداشت ) مگر اينكه بگويد : * ( فَأْتِ به إِنْ كُنْتَ من الصَّادِقِينَ ) * تا اينكه در نزد افراد ضعيف الرأى از قوم خود به عدم انصاف ظاهر نشود كه در او شك كنند و آنها طايفه اى بودند كه فرعون آنان را خفيف نموده بود پس اطاعت فرعون مىنمودند .
آنها قومى فاسق بودند يعنى خارج از حكم عقول صحيحه كه انكار ادعاى فرعون به لسان ظاهر در عقل مىباشد ، چه اينكه عقل را حدى است كه در آن حد مىايستد ، هنگامى كه صاحب كشف و يقين از آن مىگذرد .
آن كه شيخ گفت كه اينها فاسق بودند فسوق را اين چنين معنى كرد كه عقل صحيح مقالهء فرعون را در ادعاى الوهيت انكار مىكند و مقصود شيخ از آوردن قيد عقل در عبارت خود كه گفت : « آن حكم انكار ادعاى فرعون به لسان ظاهر در عقل مىباشد » ، اين است كه مىخواهد بگويد ادعاى فرعون در نظر عقل صحيح نيست ولى از نظر

575