نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 513
مادر در حكم تعطف و شفقت اوفر و بيشتر است به خلاف اب و اگر اين رحمت ذاتيه در مادر نبود بر مباشرت تربيت اولاد صبر نمىكرد . سپس هارون گفت * ( لا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَلا بِرَأْسِي ) * و * ( فَلا تُشْمِتْ بِيَ الأَعْداءَ ) * كه همه اين حرفها نفسى از انفاس رحمت است . و سبب ذلك عدم التثبت في النظر فيما كان في يديه من الألواح التي ألقاها من يديه ، فلو نظر فيها نظر تثبت لوجد فيها الهدى و الرحمة . و سبب غضب موسى عليه السلام عدم تثبّت در نظر كردن در الواحى كه در دستش بود و آنها را انداخت ، بوده است ، كه اگر در الواح نظر تثبّت مىكرد ، در آنها هدى و رحمت مىيافت . ( چنانكه حق تعالى فرمود * ( وَلَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الأَلْواحَ وَفي نُسْخَتِها هُدىً وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ ) * ( اعراف : 154 ) . فالهدى بيان ما وقع من الامر الذي اغضبه مما هو هارون بريء منه و الرحمة بأخيه فكان لا يأخذ بلحيته بمرأى من قومه مع كبره و أنه أسن منه ، فكان ذلك من هارون شفقة على موسى لأن نبوة هارون من رحمة الله ، فلا يصدر منه إلَّا مثل هذا . هدى بيان امرى است كه واقع شد و موسى را به غضب آورد ، چيزى كه هارون از آن برى بود و رحمت به برادرش هارون بود . ( غرض بيان هدى و رحمت آيه است . پس اگر تثبت مىنمود در الواح هدى و رحمت مىيافت ) كه لحيهء هارون را در مرآى قوم خود نگيرد ، با اينكه هارون بزرگتر و مسنتر از او بود ، پس اين عمل از سوى هارون شفقتى بر موسى بود زيرا نبوت هارون از رحمت الله ( از حضرت رحموت ) بود ، لذا از او جز اين گونه اعمال به رويّهء رحمت صادر نمىشود . ثم قال هارون لموسى عليهما السلام * ( إِنِّي خَشِيتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرائِيلَ ) * فتجعلني سببا في تفريقهم فإنّ عبادة العجل فرقت بينهم ، فكان منهم من عبده اتباعا للسامري و تقليدا له ، و منهم من توقف عن عبادته حتّى يرجع موسى إليهم فيسألونه في ذلك فخشي هارون أن ينسب ذلك الفرقان بينهم اليه . سپس هارون به موسى گفت من ترسيدم كه تو بگويى بين بنى اسرائيل جدايى انداختى و مرا سبب تفريق و پراكندگى آنها قرار بدهى چه اينكه عبادت عجل بين آنان تفرقه ايجاد كرد زيرا بعضى از آنان به پيروى سامرى و تقليد از وى عجل را پرستش كردند و بعضى از آنان از عبادتش خوددارى نمودند و توقف كردند ، تا موسى به نزد آنان برگردد و از وى در اين امر بپرسند . لذا هارون بيم آن داشت كه اين فرقان و جدايى بين
513
نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 513