اين معنى از اصطلاحات عرفاست و حكما گاهى از جمال به صفات ثبوتى تعبير مىكنند و از جلال به صفات سلبي .
< شعر > نه مركَّب بود و جسم نه مرئى نه محل بىشريك است و معانى تو غنى دان خالق < / شعر > يعنى بىشريك است و بىمعانى . معنى و معانى در اين شعر از اصطلاحات متكلمين است . يعنى صفات زايد بر ذات . حق تعالى بىمعنى است ، يعنى صفات او زايد بر ذات او نيست بلكه عين ذات اوست . پس حكيم گويد صفات سلبيه ، صفات جلاليهء حقند يعنى او اجلّ است از اينكه مركَّب باشد و اجلّ است از اينكه جسم باشد و مرئى باشد و هكذا .
امّا عارف گويد كه صفات جلالي هم عين ذات خداست كه آن ذات بر اثر استيلا و احاطه و قدرت و عظمتش ، قهار است ، عزيز است ، عظيم است و هكذا در ديگر صفات جلالي .
پس جلالي به اصطلاح عارف ، نه اينكه اجلّ است از اين معانى بلكه به اين معنى است كه اين ذات از شدت عظمت وجودى و اتصاف به جميع صفات كماليه ذو الجلال و العظمة است يعنى شكوه و هيبت و سلطنت دارد . خلاصه همين ذات واحد واجب الوجود يعنى اين ذات صمد از آن جهت كه همه رحمت اوست رحيم است و همه نعمت اوست منعم است و ديگر صفات جمالى . همين ذات از آن رو كه محيط است و علت است ، و اول و آخر است و ما سوايش اشعهء ذات و تجليات صفات او هستند ، قاهر ، محيط و جبار است كه به لحاظ صفات ثانى * ( يُحَذِّرُكُمُ الله نَفْسَه ) * ( آل عمران : 28 ) يعنى خدا شما را از خود بر حذر مىدارد ، و به لحاظ صفات اول * ( أَ وَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّه عَلى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ) * ( فصلت : 53 ) و به قول جناب حاجى سبزوارى :
< شعر > اى به ره جستجو نعره زنان دوست دوست گر به حرم ور به دير كيست جز او ، اوست اوست پرده ندارد جمال غير صفات جلال نيست بر اين رخ نقاب نيست بر اين مغز پوست < / شعر > به مثل ، خورشيد فروغش كه همه را رسيده ، نور مىدهد و مىپروراند ، جمال اوست و اينكه ديده از ديدارش عاجز است ، اين شدت عظمت نور وجودىاش جلال اوست چنانكه در چند مورد از ادعيه ، كه مقالات علمى پيغمبر و آل پيغمبر مىباشند آمده است « يا خفيّا من فرط ظهوره » و جناب حاجى اين مضمون را در اول منظومهء حكمتش به

49