وجوه اسمائيه و بر هر حالى از احوال مؤثر فيه و در هر حضرتى از حضرات الهيه يا كونيه حق تعالى است و مؤثر فيه به هر وجه و به هر حال و در هر حضرت عالم است .
پس چون وارد الهى وارد شده است بلكه به طور مطلق شيء از آثار بر تو وارد شد آن شيء را به اصل او كه مناسب اوست نسبت ده و الحاق كن . يعنى فرع را به اصل آن بپيوند و مراعات مناسبت بنما .
مثلا هر گاه وجود و علم و قدرت و امثال اين امور از كمالات الهيه بر تو وارد شد آن را به حضرت الهيه بپيوند و هر گاه فقر و احتياج و امكان و جز آنها از نقايص كونيه وارد شد به حضرت اعيان عالم الحاق كن و به عالم اسناد ده .
زيرا وارد هميشه فرع از اصلى است .
كما كانت المحبة الإلهية عن النوافل من العبد . فهذا أثر بين مؤثر و مؤثر فيه و كان الحقّ سمعه و بصره و قواه عن هذه المحبّة . فهذا أثر مقرر تقدر على إنكاره لثبوته شرعا ان كنت مؤمنا .
همچنان كه محبت الهيه از جانب ( يعنى متفرع بر ) نوافلى است كه صادر از عبد است .
پس اين حب اثرى است بين مؤثر كه عبد است به قوهء نوافل و مؤثر فيه كه حق است . از اين جهت حق تعالى سمع و بصر و قواى عبد مىشود كه همان محبت الهيه است و اين اثرى است كه مقرر است . كسى نمىتواند آن را انكار كند . زيرا به حسب شرع ثابت شده است . ( يعنى در خبر است ) اگر مؤمن به شرع و شريعتي .
و أما العقل السليم ، فهو إما صاحب تجل إلهيّ في مجلى طبيعي فيعرف ما قلناه ، و إمّا مؤمن مسلم يؤمن به كما ورد في الصحيح .
اما عقل سليم يا صاحب تجلى الهى در مجلاى طبيعى است . پس چنين كسى به سبب شهود خود ، حقيقت آن چه را ما گفتيم عارف مىباشد ( و آن اينكه امر منقسم است به مؤثر و مؤثر فيه و مؤثر در جميع حضرات كونيه و الهيه الله تعالى است و مؤثر فيه در همهء حضرات عالم است . ) و يا مؤمن مسلم است كه تسليم صاحب تجلى و مؤمن به اوست .
اسكندر افروديسى شاگرد أرسطو مىگويد : « لو لا وجود النفس لم يوجد اصلا زمان و لا حركة » .
و لا بد من سلطان الوهم أن يحكم على العاقل الباحث فيما جاء به الحقّ في هذه

486