و عمل است . زيرا پاداش دادن واجب است ) كه فرمود : * ( فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكاةَ .
و طريق ديگر كه بدان طريق آدمى به رحمت نايل مىگردد ، طريق امتنان الهى است كه مقرون به عمل نيست و اين طريق امتنان نيز بر دو قسم است : يك وقت رحمت رحمانى عام است : * ( رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ ) * ، ( كه همان رحمت ذاتيهء شامل جميع عباد است ) و يك وقت رحمت رحمانى خاص است كه شامل بعضى از عباد است مثل خطاب به رسول الله : * ( لِيَغْفِرَ لَكَ الله ما تَقَدَّمَ من ذَنْبِكَ وَما تَأَخَّرَ ) * ( فتح : 2 ) و چنانكه به بعضى از بندگانش خطاب كرد كه « اعمل ما شئت فقد غفرت لك » پس بدان اين را .
يعنى رحمت رحمانى آن است كه در مقابل عملى نيست خواه عام باشد و خواه خاص و رحمت رحيمى آن است كه در مقابل عمل است ، پس توهّم نشود كه رحمت رحمانى مطلقا بايد عام باشد .

477