( يوسف : 111 ) پس واقعهء إبراهيم خليل با آتش را در اين نشئه به عنوان راه حلى براى خلاص از تعذيب نار نشئه آخرت براى كسانى كه حق تعالى اخبار فرموده كه در آتش مخلَّدند قرار دهيم كه خالد در آتش باشند و صرف مصاحبت با آتش داشته باشند و اصحاب نار باشند ولى در عذاب نباشند . چنانچه در اين فص يونسى و فص اسماعيلى و ديگر جاهاى فصوص عنوان شده است كه همهء بندگان به حسب تكوين ، امر بلا واسطهء الهى را كه امر تكويني است نه تشريعى انجام مىدهند و همهء آنان وجودا مرحومند يعنى رحمت رحمانيه شامل حال همگان است به اين معنى كه وجود رحمت است و هر چيز كه نعمت وجود يافت مرحوم است .
همان طور كه شيخ أكبر اين بيست و هفت كلمهء فصوص را مرآت مقامات انسان قرار داده است و هيچ يك از اين فصوص ارتباط به شخص خاص ندارد و مربوط است به مقام ولايت ، و احوالى كه از انبياى مسمّا به نام مخصوص نام مىبرد اختصاصى به صاحبان آن اسم از جنبهء ولايت ندارد هر چند به حسب تشريع ، صاحب منصب الهىاند كه يكى نبى و ديگرى رسول مىباشد .
بنا بر اين اسماء انبيا و انسانهاى كامل در قرآن هر يك ميزانى براى حال هر انسانى است كه خود را به اين كتاب كه ميزان قسط و عدل الهى است عرضه بدارد تا ببيند در چه مقامى از مقامات ولايت است . مثلا آيا عيسوى المشهد است يا موسوى المشرب يا آدمى المقام و يا نوحى المنزلة و يا ادريسى المكانة و همچنين در يك يك از كلمات تامه ، پس يك حال إبراهيم عليه السلام بيان شرح حال انسان خالد در نار اخروى است و همچنين احوال ديگرش براى ديگر احوال انسانهايى كه در دوره‌ها و كوره‌هاى بىحد و عوالم « لا يعد و لا يحصى » و أطوار و شئونات وجودى هستند وفق مىدهد . همچنين شرح حال يك يك انبيا همه شرح حال انسان است . ظاهر امر ، امرى ظاهرى است و براى كسانى كه صاحبان اسرارند اقرء و ارقأ .
فنعيم أهل النار بعد استيفاء الحقوق نعيم خليل الله حين ألقي في النار .
پس نعيم اهل نار بعد از آن كه منتقم ، حقوق الله تعالى و حقوق خلق را از مجرم استيفا كرد ، نعيم خليل الله مىشود زمانى كه در آتش انداخته شد .
القاى إبراهيم خليل عليه السلام در آتش و برد و سلام شدن آتش براى او گويا نمودارى بر تنبيه و تفهيم انسان به حقيقتى است و آن حقيقت اينكه كسى در نار باشد و

432