إسم الكتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 689)

غرض اينكه چنانكه از آن جانب امر است و از اين جانب در اجابت تعلل مىشود متقابلا از اين سو دعاست و از آن سو اجابت به تأخير مىافتد . آن چه كه از اين سو بهانه و علت و سبب تأخير مىشود نظير آن را به نحو اشدّ و اتمّ در آن سو بايد گرفت .
ثم قال * ( وَكُنْتُ عَلَيْهِمْ ) * و لم يقل على نفسي معهم كما قال ربّي و ربّكم . * ( شَهِيداً ما دُمْتُ فِيهِمْ ) * لأن الأنبياء شهداء على أممهم ما داموا فيهم .
سپس عيسى ( ع ) گفت * ( وَكُنْتُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً ما دُمْتُ فِيهِمْ ) * و نگفت من بر نفس خودم با آنها شهيد بودم تا در ميانشان بودم . چنانكه گفت ربى و ربكم ( بلكه خودش را كنار گذاشت ) . زيرا انبياء تا در ميان امتهايشان هستند بر آنها شهيدند .
* ( فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي ) * أي رفعتني إليك و حجبتهم عني و حجبتني عنهم * ( كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ ) * في غير مادتي ، بل في موادهم إذ كنت بصرهم الذي يقتضي المراقبة .
* ( فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ ) * « مائده : 117 ) يعنى زمانى كه مرا به سوى خود برداشتى و بالا بردى و مرا از آنان و آنان را از من پوشاندى ، تو رقيب بر آنان بودى در غير مادهء من ، بلكه در مواد آنان ( به حكم معيت قيوميهء حق تعالى با آنان ) زيرا تو بصرشان هستى كه اقتضايش مراقبت است .
فشهود الإنسان نفسه شهود الحقّ إيّاه و جعله بالاسم الرقيب لأنّه جعل الشهود له فأراد أن يفصل بينه و بين ربّه حتّى يعلم أنّه هو لكونه عبدا في الواقع و أن الحقّ هو الحقّ لكونه ربّا له ، فجاء لنفسه بأنه شهيد و في الحقّ بأنه رقيب ، و قدمهم في حقّ نفسه فقال * ( عَلَيْهِمْ شَهِيداً ما دُمْتُ فِيهِمْ ) * إيثارا لهم في التقدم و أدبا .
و أخّرهم في جانب الحقّ عن الحقّ في قوله * ( الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ ) * لما يستحقه الربّ من التقديم بالرتبة .
پس شهود انسان خويشتن را شهود حق است او را . [1] زيرا عيسى ( ع ) شهود را براى حق قرار داد كه گفت تو رقيب بر آنانى . پس اراده كرد كه بين خود و بين رب خود تميز دهد تا دانسته شود كه عيسى ( ع ) در غيب كمون حق است و در عدميت اصليهء خود است چون كه عيسى در واقع عبد است و حق همان حق است نه عيسى زيرا حق رب اوست . پس در مقام فصل و تمييز دربارهء نفس خويش گفت : شهيد و دربارهء حق گفت :

[1] انسان كه خودش را مىبيند حق است كه خود را مىبيند .

374