چون ديد رسوب كرده است مىداند كه نضج ، كامل شد . [1] آن گاه به او دوا مىدهد تا در بهبودى سرعت پيدا كند و رسوب از جهت رطوبت و برودت طبيعيه اش مىباشد .
ثم إنّ هذا الشخص الإنساني عجن طينته بيديه و هما متقابلتان و ان كانت كلتا يديه يمينا ، فلا خفاء بما بينهما من الفرقان ، و لو لم يكن إلَّا كونهما اثنين أعني يدين .
سپس حق تعالى طينت اين شخص انسانى را به دو دست خود ( يعنى اسماء جمالى و جلالي يا فاعلى و قابلى يا لطف و قهر ) عجين نمود و دو دست او متقابلند ( چون عبارت از صفات جمالى و جلالي است مثل رضا و غضب ، لطف و قهر ) هر چند هر دو دست او يمين است ( كه در جلال او جمال است و در جمالش جلال ) پس خفايى در تفاوت ميان اسماء نيست . هر چند اين فرق ، در تقابل ايشان نباشد مگر همين اندازه كه از دو چيز يعنى از دو دستند .
پس عالم به تقابل اسماء اداره مىشود و به تقابل يعنى تضاد و يكى از حرفها كه در سر زبانهاست كه تكامل بر اساس تضاد است بر اين مبناى متين و استوار است كه لطف و قهر و جمال و جلال متقابلند و نظام هستى مطلقا در هر عالم و در هر صنف و نوع و مجتمع بر اين اساس است كه جلال جمال مىآورد و جمال جلال و از اين دو مقدمه نتيجه‌هاى كلمات تكويني حاصل مىگردد . زيرا مناسبت بين علت و معلول ثابت است و چون معلول كه طبيعت است ، به قابل بودنش مقتضى تقابل است . علت نيز به فاعليت خود مقتضى تقابل است .
لأنه لا يؤثر في الطبيعة إلَّا ما يناسبها و هي متقابلة ، فجاء باليدين : و لمّا أوجده باليدين سمّاه بشرا للمباشرة اللائقة بذلك الجناب باليدين المضافتين اليه . و جعل ذلك من عنايته بهذا النوع الإنساني ، فقال لمن أبى عن السّجود له * ( ما مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ ) * ، على من هو مثلك - يعني عنصريا - * ( أَمْ كُنْتَ من الْعالِينَ ) * عن العنصر و لست كذلك و نعنى ( يعنى - خ ) بالعالين من علا بذاته عن أن يكون في نشأته النورية عنصريا و إن كان طبيعيا .
پس اسماء جمالى و جلالي در طبيعت آن چه را كه مناسب طبيعت بود تأثير نمودند و چون انسان را با دو دست خود آفريد او را بشر ناميد از جهت مباشرتى كه لايق به آن

[1] نضج كامل شد يعنى پختن اخلاط اربعه حاصل گرديد كه مزاج معتدل است .

366