كفر داده شدند . كفر به معنى ستر زيرا آنان خدايى را كه احياى موتى مىكند در صورت بشرى عيسى مستور داشتند . پس خداوند تعالى فرمود : * ( لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قالُوا إِنَّ الله هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ ) * ( مائده : 17 ) پس جمع كردند بين خطا و كفر در تمام يك كلمه ، نه به قولشان هو الله و نه به قولشان ابن مريم .
مقصود اين است كه هويت حق تعالى به صورت عيسى متعين شده و ظاهر گرديده است . چنانكه به صورت همهء عالم در آمده است كه « لا مؤثر في الوجود الَّا الله » . پس خداوند است كه در اين كلمات مؤثر است .
اينكه آنان گفتند : خداوند مسيح بن مريم است از جهت تعين هويت حق به صورت عيسوى راست گفته‌اند و همچنين اينكه عيسى مسيح بن مريم است راست گفته‌اند و لكن حصر حق تعالى در صورت عيسى نادرست و باطل است . زيرا همهء عالم چه غيب و چه شهود صورت حق است نه عيساى فقط . [1] پس كفر به معناى صورت عيسى ( ع ) مر هويت حق را راست است . اما جمله اسميه با خبر محلى به ألف و لام كه افادهء حصر محكوم عليه ( الله ) در محكوم به ( مسيح ) مىنمايد باطل است .
پس قائل به حلول شدند كه خدا را از آن حيث كه احياى موتى مىكند در صورت ناسوتى بشرى تضمين نمودند .
فتخيّل السامع أنّهم نسبوا الالوهية للصورة و جعلوها عين الصورة و ما فعلوا ، بل جعلوا الهويّة الإلهية ابتداء في صورة بشرية هي ابن مريم ، ففصلوا بين الصورة و الحكم ، لا أنّهم جعلوا الصورة عين الحكم . كما كان جبريل في صورة البشر و لا نفخ ، ثم نفخ ، ففصل بين الصورة و النفخ و كان النفخ من الصورة ، فقد كانت و لا نفخ ، فما هو النفخ من حدّها الذاتي .
لذا سامع خيال مىكند كه آنان الوهيت را به صورت عيسوى نسبت دادند و آن را عين صورت قرار دادند . حال اينكه چنين نكردند ، بلكه هويت اله را ابتداء در صورت بشرى ، كه ابن مريم است قرار دادند . سپس بين صورت و حكم تفصيل دادند . ( جز اينكه

[1] شرح فصوص قيصرى ، ص 325 ، ستون اول .

357