فما مشوا بنفوسهم و إنّما مشوا بحكم الجبر إلى أن وصلوا الى عين القرب . * ( وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْه مِنْكُمْ وَلكِنْ لا تُبْصِرُونَ ) * . و إنّما هو يبصر فإنّه مكشوف الغطاء فبصره حديد .
پس خداوند اين مقام ذوقى لذيذ [1] را از جهت منت و فضل ( بدون عملشان ) به آنها داده است . بلكه اين مقام را أخذ كردند به آن چه كه اعيان ثابته ايشان و اصول قابليتشان استحقاق داشت ( چنانكه در اهل بهشت به فضل اوست ) . پس اينها در سعى در اعمالشان بر صراط رب مستقيمند زيرا كه نواصىشان در دست كسى است كه او را اين صفت استقامت بر صراط است ( كه اعمالشان به حسب متابعت نفس و هوى در دست رب حاكم بر آنهاست كه به ربوبيت حاكم است ) .
پس آنها خودشان به موطن جهنم نرفتند بلكه به حكم جبر رفتند به موطن جهنم تا به عين قرب رسيدند و خداوند فرمود : * ( وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْه مِنْكُمْ وَلكِنْ لا تُبْصِرُونَ ) * و همانا كه متوفى مىبيند زيرا پرده از او برداشته شد ، پس چشم او تيز است . [2] فما خصّ ميّتا من ميّت اي ما خصّ سعيدا في القرب من شقيّ . * ( وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْه من حَبْلِ الْوَرِيدِ ) * و ما خصّ إنسانا من إنسان . فالقرب الإلهي من العبد لا خفاء به في الإخبار الإلهي فلا قرب أقرب من أن تكون هويته عين أعضاء العبد و قواه ، و ليس العبد سوى هذه الأعضاء و القوى فهو حقّ مشهود في خلق متوهم ، فالخلق معقول و الحقّ محسوس مشهود عند المؤمنين و أهل الكشف و الوجود و ما عدا هذين الصّنفين فالحقّ عندهم معقول و الخلق مشهود .
پس هيچ ميتى را در نسبت قرب از ميتى اختصاص نداد . يعنى سعيد را در قرب از شقي اختصاص نداد و فرمود : * ( نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْه من حَبْلِ الْوَرِيدِ ) * . [3] پس انسانى را از انسانى در اين قرب اختصاص نداد .
پس قرب او شامل كل است . پس قرب الهى به عبد ، ( مطلقا چه سعيد چه شقي ) چنانكه در اخبار الهى است هيچ خفايى در او نيست . پس هيچ قربى اقرب از اين نيست كه هويت حق تعالى عين اعضاى عبد و قواى عبد است و نيست عبد مگر همين اعضا و

[1] منظور از ( مقام ذوقى لذيذ ) اين است كه مجرم يافت كه از خدايش دور نبود مگر به بعد متوهّم كه از آن موقع از او زايل شد .
[2] اشاره است به آيه * ( فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ .
[3] وريد معرب لغت يوناني رگ بسيار ريزى است در قلب كه اگر از كار افتد انسان خواهد مرد .

265