مىكند و از آن چه كه در حس مشاهده كرد يا كلا مىشنيد يا معنايى در قلبش فرود آمد از آنها بر مبادى و اصل آنها استدلال مىكند و مراد خداوند را از آن مىفهمد از اين رو گفته‌اند آن چه كه در عالم پديد مىآيد رسل حق تعالى هستند به سوى عبد كه رسالات پروردگارشان را به او مىرسانند هر كس عارف به آنهاست مىشناسد آنها را و آن كه جاهل به آنهاست از مقصود آنها اعراض مىكند . [1] و كل ما يرى في حال النّوم فهو من ذلك القبيل ، و ان اختلفت الأحوال .
و آن چه كه در حال خواب مىبيند از اين قبيل است اگر چه احوال ، مختلف است يعنى آن چه را كه در بيدارى مىبيند در حقيقت ديدن در خواب است از قبيل آن چه كه رسول الله در مدت شش ماه ديد و عالم به حقايق ، از آن صورى كه مىبيند به مراد خدا از آن علم پيدا كرده به مقتضاى آن عمل مىكند اگر چه احوال صور مرئيه مختلف است . [2] فمضى قولها ستة أشهر ، بل عمره كلَّه في الدنيا بتلك المثابة : إنّما هو منام في منام .
پس قول عايشه تا شش ماه چنان بود كه گفت بلكه عمر پيغمبر در دنيا مانند خواب ، در خواب است ( زيرا احوال متعاقبه منامات متعاقبه‌اند ) . [3] بنا بر قول مرحوم ملا عبد الرزاق آن مدت شش ماهى كه رسول الله رؤياى صادقه مىديد منام است كه در منام است يعنى در حيات دنيايى . [4] و كلّ ما ورد من هذا القبيل فهو المسمّى عالم الخيال فالكون كلَّه خيال .
پس آن چه كه از اين قبيل وارد شده است ( كه بايد آن را تعبير كرد و از آن عبور نمود تا به اصل رسيد ) به عالم خيال مسمى است پس جميع كون ، خيال است .
< شعر > إنّما الكون [5] خيال و هو حقّ في الحقيقة كل من يفهم هذا حاز أسرار الطريقة < / شعر > و لهذا يعبّر ، أي الأمر الذي هو في نفسه على صورة كذا ظهر في صورة غيرها ، فيجوز

[1] شرح فصوص قيصرى ، ص 226 با تلخيص .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 227 .
[3] يعنى خوابهاى پشت سر هم ، خواب روى خواب ، خوابهاى متعدد ، شرح فصوص قيصرى ، ص 227 .
[4] حيات خواب است يعنى بيدارى خواب است ، خوابيدن مىشود خواب در خواب .
[5] در اصطلاح عرفا كون معنايى دارد و در اصطلاح فلسفى معنايى ديگر ، در اصطلاح عرفا ، كون يعنى ما سوى اللَّه . و براى آگاهى بيشتر به مقدمه تمهيد القواعد ( ص 23 - ط 1 ) رجوع شود .

231