ممنوعند زيرا كه تجلى تجلى رب است ، در عبد كه متضمن دو طرف است ، يعنى با كثرت است لذا با احديت سازگار نيست .
فانّك إن نظرته به فهو الناظر نفسه فما زال ناظرا نفسه بنفسه و إن نظرته بك فزالت الأحديّة بك ، و إن نظرته به و بك فزالت الأحديّة أيضا ، لأن ضمير التاء في « نظرته » 203 ما هو عين المنظور ، فلا بد من وجود نسبة ما اقتضت أمرين ناظرا و منظورا ، فزالت الأحديّة و إن كان لم ير إلَّا نفسه بنفسه و معلوم أنّه في هذا الوصف ناظر و منظور .
زيرا اگر او را به واسطهء او نظر كردى ( چنانكه در قرب فرايض است ) پس او ناظر ذات خود است . پس هميشه ناظر ذات خود است به ذات خود .
و اگر نظر كردى او را به واسطهء خودت پس احديت تو زايل مىشود ( يعنى صادق نمىآيد ، در اين صورت معناى واحديت صادق است .
و اگر او را نظر كردى هم به واسطهء او و هم به واسطهء خودت باز احديت زايل مىشود چه نسبت و طرفين پيش مىآيد و احديت زايل مىشود . اگر چه در صورت نخستين هم خود ناظر است و هم منظور .
فالمرضيّ لا يصح أن يكون مرضيّا مطلقا پس مرضى ، صحيح نيست كه مرضى مطلق باشد . و سعيد مطلق زيرا كه دانستى هر موجودى مطابق و مناسب استعدادش مىگيرد و آنى كه با او مناسب است رب اوست و مرضى نزد اين ربش است نه اينكه مطلقا نزد هر ربى مرضى باشد .
إلَّا إذا كان جميع ما يظهر به من فعل الراضي فيه .
مگر اينكه جميع فعل رب يعنى راضى در مربوب كه فعل مرضى به واسطهء او ظاهر مىشود بوده باشد .
يعنى استعداد فعل كل راضى را داشته باشد تا در او ظاهر شود افعال كل كه در اين صورت فعل ، مطلقا مرضى است زيرا كه فعل از مقام جمع صادر شده است چون عين انسان كامل كه قائل است : * ( رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَه ) * ، * ( رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَالأَرْضِ ) * ( كهف : 14 ) و اين نيست مگر ربّ الأرباب . نمىبينى كه مؤمنان و كافران ، همه آنها به احكام نبى راضى

199