وقعت فيها هذه المعرفة بنا : * ( أَعُوذُ بِالله أَنْ أَكُونَ من الْجاهِلِينَ ) * .
پس بعضى از ما مىداند كه شناسايى بعض ما بعض ديگر را ( كه به حكم مناسبتى است كه در اعيان ماست . يعنى اعيان ما اين معارفهء ما را به يك ديگر اعطا كرده است ) در مرآت ذات حق و حضرت علم اوست .
و بعضى از ما جاهل است به اينكه اين تعارف در آن حضرت بين اعيان واقع مىشود .
اين جهل ناشى از غواشى نشئهء عنصرى است كه آن شخص جاهل در آنها منغمر است و در حقيقت از فعل حق محروم از حق شد و به تعبير ديگر به وجه الله از لقاء الله دور افتاده است . نه دور افتاده است بلكه آن مرغزار قدس و روضهء رضوان را فراموش كرده است . به قول جناب شيخ الرئيس كه در قصيدهء عينيه فرمود :
< شعر > و أظنها نسيت عهودا بالحمى و منازلا بفراقها لم تقنع < / شعر > گمان مىكنم او پيمانها را در قرق فراموش كرده و منازلى را كه به فراق آنها قناعت نكرد ، از ياد برده است .
يعنى نه تنها ورقاء نفس ناطقه از آشيانهء خود دور افتاده است بلكه آن جا را به كلى فراموش كرده است . * ( أَعُوذُ بِالله أَنْ أَكُونَ من الْجاهِلِينَ ) * .
و بالكشفين معا ما يحكم علينا إلَّا بنا ، لا ، بل نحن نحكم علينا بنا و لكن فيه ، و به جمع كشفين ( كه مقام كمال محمدى است كه شهود حق در عين خلق و خلق در عين حق است بدون احتجاب يكى از اين دو از ديگرى ) در مىيابيم كه حق بر ما حكم نمىكند احكام را مگر به سبب اقتضاى اعيان ما آن احكام را . نه ، بلكه هر عينى از اعيان ما به حسب قابليتش به لسان استعدادش از حق طلب مىكند آن چه را كه مقتضاى اوست ، و لكن در علم حق .
و لذلك قال [ تعالى ] : * ( فَلِلَّه الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ ) * يعنى على المحجوبين إذ قالوا للحق لم فعلت بنا كذا و كذا مما لا يوافق أغراضهم ف * ( يُكْشَفُ ) * لهم * ( عَنْ ساقٍ ) * و هو الأمر الذي كشفه العارفون هنا ، فيرون انّ الحقّ ما فعل بهم ما ادعوه انّه فعله و انّ ذلك منهم ، فإنّه ما علَّمهم الَّا على ما هم عليه ، فتدحض حجتهم و تبقى الحجة البالغة لله تعالى .
از اين رو فرمود : * ( فَلِلَّه الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ ) * كه چون روز قيامت بگويند چرا با ما اين چنين و آن چنان كرده اى ، كه موافق با اغراضشان نيست حق تعالى بر ايشان كشف ساق

151