دنيوى تجاوز كرده ، به صورت اين اعمال و اقوال موصوف به اعتدال بر قانون شريعت ، ظاهر شده‌اند ، تا اين مزاج بحركاته و سكناته الشرعيّة ، به كمال تفصيل در نشأت برزخ و آخرت ، تمام موصوف باشد و اصل هر نشأتى [1] را از حيثيّت صورتى مناسب ايشان مدد و هدايت كند ، و ديگر هم از جهت كمال اين مزاج كامل ، اثرى از اين مفاتيح مذكور ظاهر به صورت دقايق حكمت هر حكمى از اين احكام شرعي و علل و مصالح كلى ايشان است براى آن ، تا آن احكام شرعي و اعمال بدنى ، چون از سر علم و اتقان و حكمت از اين مزاج صادر شوند ، در هر نشأتى صورت ايشان تمامتر و كاملتر باشد ، و ديگر هم از جهت كمال اين مزاج كامل اثرى از اين اسماى ظاهر به صورت حقايق استوارى بنياد كمال او مىباشد . يعنى مزاج را به حسب هر عضوى و قوّتى كمالى است مخصوص متعلق به شغل و مصرف معيّن هر عضوى و قوّتى كه اگر هر عضوى و قوّتى فيما خلق له صرف نيفتد ، آن كمال حاصل نيايد و ظاهر نگردد ، پس بنياد كمال مزاج كامل محكم بدان مىشود كه هر عضوى و قوّتى فيما خلق لأجله ، به كار داشته آيد تا آن كمال خصوصى تمام ظاهر شود .
اكنون مىگويد : كه اين اسماى ذات آن چه براى كمال مزاج كامل پيدا مىآيند ، به صورت هر حقيقتى كه بنياد اين كمال بدان محكم است ، ظاهر مىشوند به آن طريق كه از هر عضوى و قوّتى به صورت عملى ظاهر مىآيند كه مخلوق است آن عضو و قوّت از جهت آن عمل ، چنان كه از شيخ محيى الدين - رضي الله عنه - منقول است كه فرمود : « منذ كذا و كذا سنة ما صرفت قوة من قوائى ، و لا عضوا من اعضائى الا فيما خلق له ، حتى شكرتني قواى و اعضاى عند الحق » پس از اين جهت ، حقايق احكام تبيان كمال مزاج آمدند اين مفاتيح و ديگر هم از جهت كمال مزاج اين اسماى ذات مذكور روابط و رقايقند ، ميان اقوال

[1] و اصل هر . . . في م : و اهل هر نشأتى را . . . .

596