وحدت - زيرا كه « رستم را هم رخش رستم كشد » و اين شهود روح من در هيأتى معنوى ، أعنى تعقّل و تصوّرى وحدانى ذاتى و علمى فطرى كه روح راست ، بالا رفت تا آن جا كه غايت اوست ، أعنى عالم اسماى ذات و وحدت او .
< شعر > و ذا مظهر بالنّفس [1] حاد لرفقها وجودا غدا في صيغة صوريّة [2] < / شعر > و آن ديگر ، أعنى كثرت علم بمعلوماته ، ظاهر شده است به نفس كلّ كه لوح المحفوظ نام شرعي اوست و حامل و جامع كثرت مكتوبات است ، أعنى روحانيّات همهء اجزاى عالم به حكم - اكتب علمى في خلقى . . . - و اين كثرت علم به معلومات به موجب حكم جزم و اقتضاى استعداد هر معلومى مر ظاهر وجود را ، راننده بود به سوى ياران و رفيقان نفس ، أعنى صور و مظاهر مثالى و حسّى او ، تا هر يك به موجب آن علم و مقتضيات او ، در عالم مثال و حسّ صورت وجودى متميّز يافتند ، و اين ظاهر وجود به واسطهء نفس ، بدويد و بيامد - مىآمد - خ ل - تا به عالم حس در هر رنگ صورتى از صور مثالى و فلكى و تشكَّلات و اتّصالات ايشان ، و به رنگ اركان و عناصر و مولَّدات برآمد از جهت تحقيق كمال اسمايى ، و به هر صورتى از صور انسانى نيز ظاهر شد و استكمال اسماى خود مىنمود ، تا آن گاه كه به اين صورت عنصرى من رسيد ، حينئذ سير ظاهر وجود كه تجلَّىاى از تجلَّيات حضرت احديّت جمع من است به غايت انجاميد ، چون كه از حيثيّت اين صورت عنصرى من ، باز به همان حضرت رجوع نمود .
پس وحدت حقيقى وجود مر وحدت نسبى علم را كه به روح من قائم است از حيثيّت روح من ، به عالم وحدت اسماى ذات رسانيد و باز كثرت حقيقى علم به معلومات مر كثرت نسبى وجود را از حيثيّت نفس من ، به عالم كثرت حقيقى

[1] للنّفس - خ ل .
[2] قوله : بالنفس حاد لرفقها ، الحادي : السائق . لرفقها : لتلطَّفها و لينها . صورية : ذات صورة يعنى : و آن ديگر ، يعنى كثرت علم به معلومات . . . - خ ل - .

462