منشأ انحراف وتقويت موجب سلوك وعزم تام بر ادامهء سير كه اين عزم ركن دوم از اركان اربعه است . دو امر مهم باعث تقويت قصد وعزمند ، يكى اراده كه موجب استحكام عزم مىباشد ودوم أدب كه منشأ تقويت عزم است وهمين أدب به وجود آورنده خوف است ، در صورت قبض وپديد آورندهء رجاست به صورت بسط وقهرا موجب حالتى متوسط بين اين دو مىگردد ودر مقام استوارى عزم ، حجب لازم جهت خلقيت را ضعيف وموجبات جهل وتردّد را بىاثر نموده وسكون واستقرار واطمينان قلبى خاص به سالك دست مىدهد وفعل اطلاقاتى حق را در مقام عين اليقين كه مرتبهء دوم از يقين است ، مشاهده نموده واز تكلَّفات لازم دليل وبرهان موجب علم اليقين خلاص مىشود ، چه آن كه علم اليقين كه مرتبهء اول از يقين است ، تعلق دارد به مقام اسلام وظهور تجليات صفاتى وطلوع تجليات ذاتى مخصوص مقام إحسان است وأنس وذكر باطنى از لوازم قسم دوم از يقين و « ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ » اشارت به اين مقام است .
روح بالغ به اين مقام ، از كليه قيود موجب انحراف خلاص مىشود وآثار وحدت وبساطت روح ، متميز از احكام نفس وكثرات لازم قوا وآلات تدبيرى ظاهر مىگردد واحكام هر يك از نفس وروح وسرّ متميزا از يك ديگر مشهود مىشود وسالك در اين مقام به مرتبهء قرب نوافل مىرسد وحق در اين موطن ، سمع وبصر عبد است .
سالك بالغ به اين مقام وسيّار واصل به اين مرتبه - يلقى عصا تسياره وينتهي مقاسات شدائد كربة غربته واستاره وتداركه الآثار الحبيّة ، فتنقله من مقام الكون والبون إلى حضرة الصون والعون - در اين حالت متحقق مىشود به حقيقت فقر كه ركن چهارم از اركان اصول به شمار مىرود ، سالك سيار در اين مقام ، از كليه احكام غيريت حقيقة خالى مىشود ، حتى از رؤيت وتوجه به اين خلوّ ونيز از نفى رؤيت آن معرّا مىگردد .
چه آن كه اشتقاق آن لغة از « ارض قفرا » است - وهي التي لا نبات فيها ولا شيء اصلا ، فهي من المقلوب [1] - ولمّا كان نسبة الفاعلية إلى الروح - و - الروحانية اقوى ، لشدّة ارتباطها بالحضرة الوجوب بظهور احكام وحدتها فيها ونسبة الانفعال إلى النفس الانسانية الحيوانية ، اشدّ لقوة ارتباطها

[1] . اى الفاء بالقاف والقاف بالفاء وجعل كل منهما مكان الآخر .

46