قطب الدين [1] علامهء شيرازى ، سعد الدين [2] فرغانى ، عفيف الدين [3] تلمسانى ، مؤيد الدين [4] جندي وعارف بزرگ شمس الدين ايكى وجمعى ديگر از افاضل نامدار ، جزء تربيت يافتگان محضر پر فيض او هستند .
وجود جمعى از فضلاى فارسى زبان سبب شد كه استاد به فارسى تدريس نموده [5] وبعضى از همين اساتيد عالىترين اثر خود را به زبان فارسى نوشته اند وخود قونوى بايد يكى از فارسى نويسان بزرگ اعصار ودهور محسوب شود .

[1] . مولانا قطب الدين معروف به علامه شيرازى ، شارح محقق مقاصد « حكمة الإشراق » ، يكى از بزرگترين دانشمندان اسلام وايران ودر جامعيت از نوادر محققان محسوب مىشود كه به عقيده حقير ، حق او ناشناخته مانده ومقام او درست معرفى نشده است . در طب از بزرگترين مؤلفان اين فن ، ودر حكمت اشراق ، مطابق شرحى كه بر حكمت اشراق نوشته است ، از رؤساى اين طريقه ، ودر حكمت مشّاء ، بنا بر اثر نفيس او به نام « درّة التاج » از اساتيد بزرگ ، ودر هيئت وعلوم رياضى ، از نوادر عصر وزمان خود ، ودر فنون نقلى نيز از بزرگان علماى اسلام مىباشد ومدتها از محضر قونوى كسب معرفت نموده وبه شاگردى او مباهات كرده است .
[2] . در همين مقدمه مفصّل راجع به شارح اين اثر گفتگو مىشود .
[3] . عفيف الدين تلمسانى از أكابر عرفا ودانشمندان ويكى از مؤلفان بزرگ در عرفان علمى وعملى است ، به « منازل السائرين » خواجه عبد الله و « فصوص الحكم » ابن عربى شرح نفيس نوشته است ، وبه فارسى نيز اثرى از او ديده شده است ، با اينكه او از مردم مغرب عربى است ، برخى گويند : شرح او بر منازل اولين شرح است وعارف نامدار عبد الرزاق كاشى شرح او را ديده است ، ولى شرحى بر منازل موجود است كه زمان تأليف آن مقدم بر زمان تأليف شرح تلمسانى است .
[4] . عارف نامدار ومحقق عالى مقام ، مؤيد الدين جندي خراسانى ، برخى « 1 » از او به مؤيد الدين خجندى تعبير نموده اند ، يكى از بزرگترين تلاميذ قونوى است . جندي اولين شارح كتاب « فصوص » است كه تأثير او در جميع شارحان فصوص واضح وهويداست . اين كتاب با مقدمهء حقير در دست چاپ است وما در مقدمه آن متعرض احوال اين عارف بزرگ شده ايم . گويا ملا عبد الرزاق كاشانى از تلاميذ حوزه اوست . از جندي چند اثر نفيس به فارسى موجود است .
[5] . در تصوف وعرفان ، آثار بسيارى به فارسى موجود است كه بايد بعضى از اين آثار را كه از نفيسترين آثار علمى عرفانى به شمار مىروند ، چاپ ومنتشر نمود ، از جمله آثار فرغانى وجندي وكاشانى وقيصرى . « 1 » منظور ، برخى از شارحان فصوص است ، از جمله عارف نامدار ، سيد حيدر آملى كه در شرح خود بر فصوص او را خجندى دانسته است در حالتى كه خود او خويش را مؤيد جندي معرفى كرده است .

20