حقايق الهى و كونى را و جامع و حامل همه اسماى كلى و جزئى را ، لا جرم صورتى عام الحكم و ميزانى شامل الأثر پيدا كرد مر آن برزخيّت مذكور را كه حافظ اعتدال او و آثار او باشد ، بالنسبة الى جميع الحقائق الكليّة و الجزئيّة و أحكامها و آثارها المندرجة فيها جمعا و فرادى ، الا و هي الشريعة المحمدية الجامعة الشاملة جميع الشرايع و أحكامها ، لشمول حكم تلك البرزخيّة المذكورة جميع الحقائق ، و به اين صورت شريعت عام او احكام اسما را باز ظهورى ديگر ، كاملتر از اول حاصل شد و سيرى و عودى ديگر لازم افتاد اعلى من الأول ، چه سير و عود اول از مرتبهء الوهت تا او بيش نبود و اين سير و عود دوم از حضرت تعيّن اول بود كه باطن و اصل مرتبهء الوهت است ، تا هم به آن باطن لكن به طريق الاندراج تا چنان كه در سير اول تفصيل بر اجمال مقدم افتاده بود ، در عود ثانى اجمال بر تفصيل مقدم افتاد ، چه ظهور به صورت اجمال به افعال و اقوال و حركات و سكنات و احوال محمدى - صلَّى الله عليه و سلَّم - بود و ظهور به تفصيل به اقوال و افعال و حركات و سكنات متابعانش و از اينجا فرمود : - صلَّى الله عليه و سلَّم - كه : « علماء أمّتي أفضل من أنبياء بني اسرائيل » .
پس مىبايد كه به عدد هر نبى و رسول ، و رسوليّى از امّت محمدى بر قدم او ظاهر شود و همچنين يكى از متابعانش [1] به حق متابعت ، به قدم او برسد ، چنان كه در حديثى آمده است : « إن لله تعالى ثلاثمائة قلوبهم على قلب آدم و أربعون قلوبهم على قلب موسى » - او كمال قال - و بر مىشمارد تا آن گاه كه مىگويد : « و واحد قلبه على قلب محمد . . . » الحديث بطوله .
و چون اين ظهور به تحقيق پيوندد ، آن تجلى مذكور از ظهور روى به بطون

[1] در هر زمانى يكى از متابعشان به قدم وى برسد و قد صرح بعضهم بانه هو المهدى الموعود في آخر الزمان ، عليه السلام . برخى تصريح كرده‌اند خليفهء منصوص به وصايت او ، على بن ابى طالب كان على قدمه صلى الله عليه و آله - جلال الدين آشتيانى - .

175