غير خود ، ثابت بود كه اگر ظهور آن انكار و عصبيّت و پندار در مقابلهء امر الهى واقع شدى ، موجب لعن و طرد گشتى ، چنان كه به نسبت با ابليس .
لا جرم رحمت و عنايت الهى چنان اقتضا كرد كه در اول فطرت آدم ، با ملائكه خطابى به صورت مشورت بفرمايد تا آن مقدار از انكار و انانيّت كه به حكم جمعيت بالقوة در ايشان كامن بود ، بالفعل ظاهر شود ، تا در وقت عرض آدم برايشان به صورت و صفت كلَّيّت و عظمت كه در معنى خلافت مدرج بود ، آن پندار اول به كلَّى زوال پذيرفته باشد و عند مقابلة الأمر بالسجود كه كمال ايشان به آن منوط بود ، از حكم آن انكار و اثر آن پندار هيچ ظاهر نشود و در خضوع و خشوع او كه خضوع جزء است مر كلّ را ، طوعا مبادرت نمايند و به كمال خود متحقق شوند و اثر شمول آن رحمت ، آن است كه آن خطاب سنّتى و دستورى شد در باب مشورت در كارها ، هر چند در عقل و رأى ، كمال استقلال و استعداد حاصل باشد ، و اين مسأله دليل است بر آن كه ملائكه و عقول و نفوس را در علوم على العموم ترقّى واقع است ، و چنان نيست كه بعضى از ايشان را هر چه هست ، بالفعل حاصل باشد ، چنان كه اكثر فلاسفه گفتند . و الله أعلم .

160