ابن عربى مؤسس عرفان نظرى نيست ، بل مكمل آن مىباشد وچه بسا بتوان با جرأت گفت شخص قونوى ، محققتر از ابن فارض ومشايخ او در سلوك است واگر ناظم خود متصدى شرح قصيده مىشد ، شرح او بهتر از شرح فرغانى نبود ومحققان از شارحان قصيده ، خود از طرق مختلف سلوك آگاهى لازم را داشته واگر أحيانا در قصيده فارضيه مطلبى مغاير مشرب آنان ديده مىشود ، به آن اشارت نموده اند ، مثل اين كه از ظاهر برخى أبيات تمايل ناظم به مسلك ملامتيه فهميده مىشود وفرغانى به آن متفطن گرديده وآن را مخالف مرام محققان از صوفيه دانسته است .
مطلب ديگر آن كه چون نگارش فهرست مطالب اين كتاب بايد بر طبق أبيات وبه انضمام تحقيقات شارح علامه انجام مىگرفت واين كارهم مستلزم ترجمهء همه اشعار بوده وخود رساله اى مفصل مىشد ، در حالى كه اين كار را ابن تركه - مؤلف تمهيد القواعد - انجام داده است - چون شرح فارسى آن ، خلاصه اى است از شرح فرغانى - از نگارش فهرست مستقل خوددارى شد .
مطلب آخر كه توجه به آن لازم است آن است كه ابن فارض در اين اثر بنا به مشرب تحقيق ومختار ، معتقد است كه جهت ولايت حضرت ختمى نبوت ، قطع نمىشود وولىّ كامل در هر عصر ، قائم مقام نبوت است ووارث اين مقام عترت واهل بيت نبوت مىباشد ، لذا مىگويد :
< شعر > بعترته استغنت عن الرسل الورى وأولاده الطاهرين الأئمة < / شعر > در بعضى از نسخ چاپى وخطى تائيه عبارت « وأصحابه والطاهرين . . . » آمده است وچون بعضى از نسخه نويسان سنّى مشرب بوده اند ، أولاده را به أصحابه ، تبديل كرده اند .
اين اثر نفيس بىنظير را كه مشتمل بر عالىترين مباحث توحيد وولايت است ، تقديم به روح پاك عزيزترين دوست از دست رفته ، استاد مسلَّم در علوم ومعارف اسلامى ومظهر

14